در دنیای امروز که با مشکل تأمین انرژی روبه‌روست، استفاده از انرژی هسته‌ای یکی از روش‌های جدید و نوظهور است که می‌تواند تا میزان زیادی این مشکل را حل کند. علاوه بر این، کاربردهای انرژی هسته‌ای، آن‌چنان گسترده است که طیف وسیعی از مسائل پزشکی، کشاورزی، صنعتی و… را در برمی‌گیرد و استفاده از این کاربردهای مواد رادیواکتیو، تنها با راه‌اندازی سایت‌های غنی‌سازی و نیروگاه‌های هسته‌ای امکان‌پذیر است. از طرفی راه‌اندازی نیروگاه‌های هسته‌ای و پیشرفت در این زمینه، مستلزم تربیت دانشمندان و نیروی‌های متخصص تحت عنوان مهندس هسته‌ای، برای فعالیت در این نیروگاه‌ها می‌باشد. در این مقاله از «مجله اینترنتی کاپریلا» به‌طور کامل و جامع به بررسی تمام ابعاد «شغل مهندسی هسته ای» از تحصیلات مورد نیاز تا وظایف، مهارت‌ها و بازار کار این شغل می‌پردازیم. اگر شما نیز به موضوعات فنی و فرآیندهای هسته‌ای علاقه‌مند هستید، برای آشنایی بیشتر با شغل مهندسی هسته ای، تا انتهای این مقاله آموزشی با ما همراه باشید.
شغل مهندسی هسته ای چیست؟
مهندسی هسته‌ای (Nuclear Engineering) شاخه‌ای از علم مهندسی می‌باشد که به کاربرد شکستن هسته اتم‌ها و ترکیب هسته‌های اتمی و یا کاربرد سایر فرایند‌های زیر اتمی بر اساس اصول فیزیک هسته‌ای می‌پردازد. شایان ذکر است که این شغل شامل به کارگیری علومی مانند مهندسی برق و مهندسی شیمی نیز می‌شود.
البته همان‌طور که اشاره کردیم، کاربردی کردن انرژی هسته اتم، به متخصصان و کارشناسانی مانند «مهندسان هسته‌ای» نیازمند است که به صورت عمیق بر دانش و تخصص لازم در این حوزه مسلط باشند. این مهندسین قادر هستند با تشعشعات و مواد رادیواکتیو به‌صورت بی‌خطر و صحیح کار کرده و در زمینه‌ی راه‌اندازی ایمن و کارآمد نیروگاه‌های اتمی، مدیریتِ پسماندهای حاصل از فرایند‌ها، باز فرآوری سوخت، ایمنی و حفاظت از افراد و تأسیسات در برابر تشعشعات هسته‌ای و انهدام نیروگاه‌های هسته‌ای قدیمی، فعالیت کنند.
شایان ذکر است، به علت کاربرد انرژی هسته‌ای در دیگر زمینه‌ها، لازم است متخصصان در حوزه‌های پژوهشی و تحقیقاتی، مانند تشخیص بیماری‌ها، درمان‌های پزشکی، رادیو داروها، ابررساناها، شتاب‌دهنده‌ها، لیزر و یا فعالیت‌های تحقیقاتی دیگری مانند کشاورزی هسته‌ای، بهبود کیفیت محصولات و مبارزه با آفات، مشغول به فعالیت شوند.
با توجه به گستردگی علم استفاده از انرژی هسته‌ای، پاسخ کامل و دقیق به چیستی «شغل مهندسی هسته ای» نیازمند آشنایی با گرایش‌ها و تخصص‌های مختلف این رشته می‌باشد، به همین منظور در ادامه با رشته مهندسی هسته‌ای و گرایش‌های آن، آشنا خواهیم شد.
- آموزش رایگان آشنایی با فیزیک اتمی و هسته ای: اینجا را کلیک کنید (+).
تحصیل در رشته مهندسی هسته‌ای
تا چندین سال پیش در ایران، امکان پذیرش و تحصیل در برخی گرایش‌های رشته مهندسی هسته‌ای، مانند پرتو پزشکی و راکتور، در مقطع کارشناسی امکان‌پذیر بود؛ اما در حال حاضر، ورود به هر یک از گرایش‌های این رشته، تنها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ممکن است. به همین منظور، دانشجویانی که دوره کارشناسی خود را در یکی از رشته‌های مهندسی مواد، مهندسی شیمی، مهندسی برق، مهندسی مکانیک و یا رشته فیزیک با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، می‌توانند در مقاطع بالا‌تر، در یکی از گرایش‌های رشته مهندسی هسته‌ای مشغول به تحصیل شوند.
همچنین داشتن پایه قوی در علوم ریاضی و فیزیک برای تحصیل در این رشته – مانند دیگر رشته‌های مهندسی – لازم و ضروری است. علاوه بر موارد ذکر شده، به دلیل ماهیت رشته مهندسی هسته‌ای، داشتن دانش پایه در علوم زیست‌شناسی و شیمی نیز از ملزومات تحصیل در این رشته است. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:
گرایش های رشته مهندسی هسته ای
هر یک از گرایش‌های رشته مهندسی هسته‌ای در دوره کارشناسی ارشد، شامل دروس کاربردی، نظری و آزمایشگاهی و علاوه بر این‌ها، برنامه‌های تحقیقاتی – به جهت افزایش اطلاعات متخصصان مهندسی هسته‌ای – می‌شوند. دانشجویان علاقه‌مند به تحصیل در این رشته، می‌توانند دوره دو ساله مقطع کارشناسی ارشد خود را در یکی از گرایش‌های نام برده در لیست زیر بگذرانند:
- گرایش راکتور
- گرایش پرتو پزشکی
- گرایش کاربرد پرتوها
- گرایش گداخت هسته‌ای
- گرایش چرخه سوخت
- گرایش انرژی‌های تجدید پذیر
- گرایش فیزیک بهداشت
در ادامه به تشریح هر کدام از موارد فوق می‌پردازیم.
گرایش راکتور
همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است، دانشجویان این گرایش با راکتور‌های هسته‌ای آشنا می‌شوند. راکتور هسته‌ای دستگاهی برای انجام فرایند شکافت هسته‌ای، به شکلی کنترل‌شده است. انرژی حاصل از این عملیات، در بخار کردن آب و راه‌اندازی توربین‌های بخار، ژنراتورهای الکتریکی و یا حتی ایجاد نیرویی محرکه برای جابه‌جایی زیردریایی‌های اتمی و ناو‌ها به کار گرفته می‌شود. دانشجویان گرایش راکتور باید 32 واحد درسی که شامل 16 واحد تخصصی، 9 واحد اختیاری، 1 واحد سمینار و 6 واحد پایان‌نامه می‌شود را بگذرانند.
دروس تخصصی گرایش راکتور عبارت‌اند از:
- تکنولوژی نیروگاه‌های هسته‌ای
- فیزیک بهداشت
- فیزیک راکتور
- انتقال حرارت هسته‌ای
همچنین از آنجایی که دانشجویان این گرایش از میان رشته‌های مختلفی پذیرفته می‌شوند، دروسی تحت عنوان دروس جبرانی، در بدو ورود به دانشگاه ارائه خواهند شد که شامل فیزیک هسته‌ای، اصول ترمودینامیک و آزمایشگاه فیزیک هسته‌ای می‌شوند.
گرایش کاربرد پرتو ها
گرایش کاربرد پرتوها، علم به‌کارگیری دستگاه‌های تولید‌کننده پرتوها (که شامل ذرات باردار، نوترون و فوتون می‌شود)، تجهیزات الکترونیک هسته‌ای و شناسایی پارامترهای صنعتی به کمک چشمه‌های پرتوزا است.
این گرایش نیز شامل 32 واحد درسی است که 17 واحد آن تخصصی، 8 واحد اختیاری، 1 واحد سمینار و 6 واحد پایان‌نامه است. دروس جبرانی این گرایش، فیزیک هسته‌ای و آزمایشگاه فیزیک هسته‌ای هستند.
دروس تخصصی گرایش کاربرد پرتوها عبارت‌اند از:
- فیزیک بهداشت
- کاربردهای صنعتی رادیو ایزوتوپ‌ها
- دستگاه‌های مولد پرتو
- آشکارسازی تابش‌های هسته‌ای
گرایش پرتو پزشکی
گرایش پرتو پزشکی، بر به‌کارگیری انرژی هسته‌ای در علوم پزشکی تمرکز دارد. این گرایش، علم انجام فرایند‌های درمانی با استفاده از پرتوها است. شناسایی و بهبود انواع بیماری‌های مختلف با کمک رادیو داروها، رادیو ایزوتوپ‌ها، پرتو پزشکی، انواع لیزر‌ها و تصویرگر پزشکی، از مسائل مهمی هستند که در این گرایش قرار می‌گیرند. همچنین استفاده از تکنیک‌های هسته‌ای در مهندسی ژنتیک از کاربردهای برجسته گرایش پرتو پزشکی می‌باشد.
این گرایش در 30 واحد ارائه می‌شود که 14 واحد آن تخصصی، 9 واحد اختیاری، 1 واحد سمینار و 6 واحد آن پایان‌نامه است.
شایان ذکر است که برای گرایش پرتو پزشکی، واحد کارآموزی نیز در نظر گرفته شده است و دانشجویان باید در بیمارستان‌هایی با امکانات تجهیزات پزشکی هسته‌ای، آن را بگذرانند. این رشته نیز دارای دروس جبرانی فیزیک هسته‌ای، فیزیولوژی و آناتومی است.
دروس تخصصی گرایش پرتو پزشکی شامل موارد زیر می‌شوند:
- فیزیک بهداشت
- حفاظ سازی در پرتو پزشکی
- دستگاه‌های پرتو پزشکی
- آشکارسازی و دزیمتری
گرایش پرتو پزشکی
گرایش گداخت هسته‌ای
این گرایش به فرایند‌های گداخت هسته‌ای می‌پردازد. گداخت هسته‌ای، نقطه مقابل شکافت هسته‌ای است که در این فرایند، با همجوشی هسته‌های سبکی مانند هیدروژن و تریتیوم، هسته‌های سنگین‌تری را تولید می‌کنند و نتیجه آن تولید انرژی می‌باشد.
گرایش گداخت هسته‌ای 32 واحد درسی دارد که 15 واحد آن تخصصی، 9 واحد اختیاری، 2 واحد سمینار و 6 واحد آن پایان‌نامه است. دروس جبرانی گرایش گداخت هسته‌ای، شامل فیزیک هسته‌ای و همچنین آزمایشگاه فیزیک هسته‌ای می‌شود.
دروس تخصصی این گرایش عبارت‌اند از:
- ریاضیات مهندسی پیشرفته
- مهندسی گداخت هسته‌ای
- آزمایشگاه‌های گداخت هسته‌ای
- توکامک ماشین مولد گداخت هسته‌ای
گرایش چرخه سوخت
دانشجویان گرایش چرخه سوخت، به بررسی و مطالعه چرخه سوخت هسته‌ای خواهند پرداخت. این چرخه شامل مراحل کشف، برداشت، به‌کارگیری، دفع و یا بازیافت سوخت هسته‌ای می‌شود. بد نیست بدانید که سوخت‌های هسته‌ای، موادی مانند اورانیوم و پلوتونیوم هستند که برای تولید انرژی هسته‌ای به کار گرفته می‌شوند. همچنین خروجی‌های فرایند همجوشی هسته‌ای، مانند تریتیوم، دوتریوم و هلیوم نیز به‌عنوان سوخت هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این گرایش 32 واحد است که شامل 16 واحد تخصصی، 9 واحد اختیاری، 1 واحد سمینار و 6 واحد پایان‌نامه می‌شود. دروس عملیات چرخه سوخت، شیمی، فیزیک هسته‌ای و اصول ترموهیدرولیک از دروس جبرانی این گرایش هستند.
همچنین دروس تخصصی گرایش چرخه سوخت عبارت‌اند از:
- فیزیک راکتور
- فیزیک بهداشت
- مواد هسته
- چرخه سوخت
- راکتورها پس از تابش‌دهی
- انواع سوخت و مواد ساختمانی
گرایش انرژی های تجدید پذیر
از آنجایی که انرژی‌های تجدید ناپذیر رو به اتمام هستند، انرژی‌های تجدید پذیر یا برگشت‌پذیر، مانند انرژی باد، برق‌آبی، خورشید، هیدروژن و… که توانایی بازگشت دوباره به طبیعت را دارند، اهمیت زیادی پیدا کرده‌اند. گرایش انرژی‌های تجدید پذیر، دانشی جدید و در حال گسترش است که به تلاش برای به‌کارگیری انرژی‌های نو در صنایع و حوزه‌های مختلف می‌پردازد و هدف اصلی آن، اقدامات آموزشی و پژوهشی در حوزه انرژی‌های تجدید پذیر و به‌کارگیری آنها در ابعاد مختلف زندگی است. مواردی مانند طراحی و توسعه سیستم‌های انرژی، ممیزی انرژی، نگهداری و ذخیره انرژی، مدیریت صحیح منابع و مصارف و همچنین جلوگیری از آلودگی‌ها و آسیب‌های محیطی در این گرایش جای می‌گیرند.
دروس اجباری گرایش انرژی‌های تجدید پذیر شامل موارد زیر می‌شوند:
- آمار کاربردی و ریاضیات
- مبانی انرژی‌های تجدید پذیر 1 و 2
- انرژی و محیط‌زیست
- طراحی سیستم‌های انرژی
- آزمایشگاه اندازه‌گیری و انرژی سنجی
گرایش انرژی‌های تجدید پذیر
گرایش فیزیک بهداشت
فیزیک بهداشت بخشی از بهداشت محیطی و شغلی است که موضوعاتی مانند فرآیندهای پرتوگیری در مقابل تشعشع، اثر تشعشعات بر روی سیستم‌های بیولوژیکی و روش‌های حفاظت از پرسنلی که با تشعشع سروکار دارند – یا در نزدیکی مواد رادیواکتیو مشغول به کار هستند – را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در نهایت گرایش فیزیک بهداشت نیز در 32 واحد درسی برای دانشجویان این گرایش ارائه می‌شود که شامل 20 واحد تخصصی، 6 واحد اختیاری، و 6 واحد پایان‌نامه می‌شود. دروس جبرانی ابن گرایش نیز، فیزیک هسته‌ای، ریاضیات در فیزیک و مهندسی و آزمایشگاه فیزیک هسته‌ای هستند.
دروس تخصصی گرایش فیزیک بهداشت عبارت‌اند از:
- فیزیک بهداشت پایه
- دزیمتری پرتوها
- حفاظت بیماران در پرتو پزشکی
- حفاظت کارکنان با پرتو
- حفاظت مردم و محیط‌زیست، پرتو بیولوژی
- حفاظت در برابر پرتوهای غیر یون‌ساز
همان‌طور که در توضیح هر یک از گرایش‌های رشته مهندسی هسته‌ای اشاره کردیم، بنا بر شیوه‌نامه آموزشی دانشگاه مورد نظر و صلاح‌دید اساتید، دانشجویان باید برخی از دروس اختیاری را از میان چندین درس اختیاری بگذرانند. از مهمترین دروس اختیاری این رشته می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ایمنی رآکتورهای هسته‌ای
- حفاظ سازی
- اقتصاد انرژی هسته‌ای
- مدیریت سوخت
- پسماندهای چرخه سوخت
- روش مونت‌کارلو در مهندسی هسته‌ای
- کدهای هسته‌ای
- شبیه‌سازی هسته‌ای
- شتاب‌دهنده‌ها و کاربرد آنها در پزشکی
- سیستم‌های تصویرگر پزشکی
- طراحی و محاسبه در پرتودرمانی
- رادیو داروها و کاربرد آنها در پزشکی
- رادیو ایزوتوپ‌های صنعتی
- الکترونیک هسته‌ای
- تست‌های غیر مخرب
- آنالیز‌های هسته‌ای
- ترابرد پرتوها
- شیمی هسته‌ای
- پرتودهی مواد غذایی و کشاورزی
- چشمه‌های یونی
- فیزیک و مهندسی پلاسما
- برنامه‌ریزی مدل‌سازی انرژی
- کاربردهای صنعتی لیزر و پلاسما
شایان ذکر است که فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی هسته‌ای، در صورت تمایل به ادامه تحصیل، می‌توانند یکی از گرایش‌های دکترای مهندسی هسته‌ای که شامل گرایش «راکتور»، «کاربرد پرتوها»، «پرتو پزشکی»، «چرخه سوخت» و «گداخت» می‌شود را انتخاب کنند.
مهارت های لازم در شغل مهندسی هسته ای
یک مهندس هسته‌ای باید بر دروسی مانند ریاضیات و فیزیک، مهارت کار با کامپیوتر و نرم‌افزارهای تخصصی حوزه شغلی خود مسلط بوده و توانایی برنامه‌ریزی و سازماندهی قوی را داشته باشد. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:
- (+) فیلم آموزش فیزیک پایه ۱
- (+) فیلم آموزش فیزیک ۱ دانشگاهی با رویکرد حل مساله
- (+) آموزش فیزیک پایه ۱ – مرور و حل تست
- (+) آموزش ریاضی فیزیک ۱
علاقه به علم و تکنولوژی، علاقه به انجام کارهای تحقیقاتی، اهمیت دادن به ایمنی و محیط‌زیست، قدرت تجزیه و تحلیل و مهارت حل مسئله، آگاهی و اهمیت دادن به قوانین و دستورالعمل‌ها و تسلط بر زبان انگلیسی جهت به‌روز نگه داشتن دانش و مهارت‌های خود، از دیگر ویژگی‌های یک متخصص در شغل مهندسی هسته ای است. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:
- آموزش کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی – کلیک کنید.
- آموزش خلاقیت در مهندسی – بخش یکم – کلیک کنید.
- آموزش خلاقیت در مهندسی – بخش دوم – کلیک کنید.
- آموزش برنامه ریزی و زمان بندی پروژه – کلیک کنید.
- آموزش برنامه ریزی و کنترل تولید و موجودی ها – کلیک کنید.
- آموزش موفقیت در کار تیمی – اصول تیم سازی (+)
- آموزش مدیریت تغییر و پیاده سازی آن در سازمان ها (+)
- آموزش رایگان روش تحقیق و جستجو در منابع علمی – بخش یکم (+)
- آموزش رایگان روش تحقیق و جستجو در منابع علمی – بخش دوم (+)
- آموزش تصمیم گیری چند هدفه – کلیک کنید.
- آموزش تصمیم گیری چند شاخصه – کلیک کنید.
- آموزش مهارت های برقراری ارتباط موثر در سازمان ها (+)
- آموزش مقدماتی فن بیان و اصول سخنوری – کلیک کنید.
- آموزش تقویت هوش کلامی و فن بیان – کلیک کنید.
- آموزش رایگان روش های یادگیری واژگان زبان انگلیسی و به کارگیری آن ها (+)
- آموزش اصول مذاکره به زبان انگلیسی – کلیک کنید.
- آموزش ۱۱۰۰ واژه ضروری – زبان انگلیسی – کلیک کنید.
- مجموعه آموزش زبان – کلیک کنید.
از آنجایی که مهندسان در محیط‌های شغلی خود با کارکنان و تکسین‌های بخش‌های مختلف در ارتباط هستند و لازم است گزارشات لازم را به مدیران بالادستی ارائه دهند، مهارت‌هایی مانند برقراری ارتباط مؤثر، مهارت‌های کتبی و کلامی و توانایی انجام کار گروهی لازمه موفقیت در این حوزه است.
همان‌طور که می‌دانید مهندسی هسته‌ای حوزه جدید و نوظهوری می‌باشد و از آنجایی که کشور ایران به تحقیقات و تجربیات دیگر کشورهای دارای تکنولوژی هسته‌ای ارتباط و دسترسی ندارد، در مراحل مختلف کاری نیازمند انجام تحقیقات و پژوهش‌های مستمر است؛ بنابراین یک مهندس هسته‌ای باید توانایی انجام پژوهش‌های علمی را نیز داشته باشد.
شغل‌های مهندسی به‌خصوص مهندسی هسته‌ای به دلیل ارتباط با ساخت‌وسازِ ماشین‌آلات و تجهیزات و نگهداری و کار با آنها و همچنین ارتباط با افراد مختلف از حساسیت‌های بالایی برخوردار هستند و به همان نسبت نیازمند دقتِ عمل فوق‌العاده بالایی هستند؛ چرا که اگر مهندسان هسته‌ای دقت عمل بالایی نداشته باشند سبب آسیب زدن به عده زیادی می‌شوند و این آسیب در شغل مهندسی هسته ای ممکن است مانند حادثه چرنوبیل، که به علت خطای نیروهای متخصص اتفاق افتاد، جان هزاران انسان را به خطر اندازد.
وظایف یک مهندس هسته‌ای
وظایف متخصصان در شغل مهندسی هسته ای، به گرایش تحصیلی، محیط کاری و سِمَت و جایگاه شغلی او بستگی دارد. اگر بخواهیم به‌صورت کلی این وظایف را نام ببریم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- طراحی و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای
- طراحی و ساخت تجهیزات و دستگاه‌های اتمی مانند محافظ‌های تابش، راکتورها و دیگر ابزار‌ها
- انجام تحقیقات و پژوهش‌های نوین و کاربردی در این حوزه
- فرآوری سوخت‌های هسته‌ای
- نظارت بر تأسیسات هسته‌ای جهت شناسایی و حل مشکلات
- رعایت اقدامات حفاظتی و ایمنی در کار
- اندازه‌گیری و پایش سطوح تابش
- انجام اقدام اصلاحی و یا خاموش کردن در نیروگاه در مواقع ضروری
- برنامه‌ریزی و مدیریت انهدام پسماند‌ها و زباله‌های هسته‌ای
- نظارت بر عملکرد تکنسین‌های نیروگاه
- آماده‌سازی و غنی‌سازی میله‌های سوخت
- تولید رادیو ایزوتوپ‌ها به دلیل کاربرد آنها در پزشکی و صنعت
- نگهداری برخی ضایعات حاصل از سوخت‌های مصرف شده به‌منظور حفظ محیط‌زیست
- ارائه گزارش‌های کاری و شرکت در جلسات
وظایف یک مهندس هسته ای
فرصت های شغلی و بازار کار شغل مهندسی هسته ای
شغل مهندسی هسته ای، بازار کار گستره و متنوعی دارد و نوع فعالیت مهندسان این حوزه به گرایش و تخصص آنها وابسته است. به عنوان مثال مهندسانی که از گرایش پرتو پزشکی فارغ‌التحصیل شده‌اند می‌توانند در بیمارستان‌هایی که دارای تجهیزات و امکانات پزشکی هسته‌ای هستند، مشغول به کار شوند. امکان اشتغال برای فارغ‌التحصیلان سایر گرایش‌های مهندسی هسته‌ای نیز در مراکز تحقیق و توسعه، دانشگاه‌ها و دیگر مکان‌هایی مانند نیروگاه‌های اتمی و یا صنایع تولید برق هسته‌ای، صنایع غذایی و کشاورزی، صنایع دفاعی مانند زیرساخت‌های دریایی‌های هسته‌ای وجود دارد.
همچنین محیط کاری افراد در شغل مهندسی هسته‌ای، می‌تواند در اتاق‌های کنترل‌شده، محیط نیروگاه، آزمایشگاه‌ها و یا دفاتر کاری باشد. در بخش‌های عملیاتی این متخصصین عموماً به‌صورت شیفتی و یا گاهی نیز در تعطیلات و یا شب‌ها در محل کار حضور دارند و در بخش‌هایی مانند بخش تحقیق و توسعه اصولاً با ساعات کاری و اداری معمول به فعالیت می‌پردازد.
مراکزی که متخصصان را در شغل مهندسی هسته ای استخدام می‌کنند شامل موارد زیر می‌شوند:
- سازمان انرژی اتمی
- سایت‌های هسته‌ای
- شرکت‌های مشاوره طراحی و ساخت نیروگاه
- مراکز درمانی و بیمارستان‌های پزشکی هسته‌ای
- نیروگاه‌های هسته‌ای
- طرح چشمه نور ایران
- مؤسسه‌های هسته‌ای صنعتی
- پژوهشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی پزشکی هسته‌ای
- شرکت‌های واردکننده تجهیزات و دستگاه‌های هسته‌ای
- دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
فرصت های شغلی و بازار کار شغل مهندسی هسته ای
همچنین میزان حقوق و درآمد متخصصان در شغل مهندسی هسته ای، محدوده مشخصی ندارد؛ چرا که در صورت استخدام شدن در بخش‌ها و سازمان‌های دولتی، حقوق آنها بر اساس قانون مدیریت خدمات کشوری مشخص می‌شود و در محیط‌های خصوصی، بسته به نوع صنعت، تحصیلات، تخصص و سوابق کاری، میزان حقوق و مزایا متغیر خواهد بود.
لازم است به این نکته نیز اشاره کنیم که فعالیت در این زمینه، سختی‌ها و معایبی را نیز به همراه دارد؛ چرا که اکثر افرادی که در شغل مهندسی هسته ای مشغول به کار هستند، به‌صورت طولانی مدت و یا محدود، در معرض پرتوهای خطرناک رادیواکتیو قرار دارند و همین مسئله می‌تواند سبب ایجاد بیماری‌های مختلفی در اشخاص شود. علاوه بر این، افرادی که به‌عنوان محقق در سازمان انرژی اتمی کار می‌کنند، ممکن است به علت مسائل امنیتی چند روز و یا حتی چند هفته نتوانند خانواده خود را ببینند.
نرم افزارهای کاربردی در شغل مهندسی هسته ای
در شغل مهندسی هسته‌ای نیز مانند دیگر مشاغل، نرم‌افزارهای کاربردی برای انجام محاسبات و مطالعات توسط متخصصین، طراحی و ارائه شده‌است که در انجام وظایف به آنها کمک کرده و عملی کردن پروژه‌ها و کارها را آسان‌تر می‌کند.
نکته: لازم به یادآوری است که تسلط به مجموعه نرم‌افزاری آفیس برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف ضروری می‌باشد. با استفاده از نرم‌افزار power point می‌توانید ارائه مطالب را انجام داده با استفاده از نرم‌افزار Excel سازماندهی داده‌ها، محاسبات و تنظیم گزارش را انجام دهید.
برخی از مهمترین نرم‌افزارها شغل مهندسی هسته ای عبارت‌اند از:
- نرم‌افزار SIMTRANS
- بسته کد هسته‌ای SNAP
- نرم‌افزار NUDUS
- نرم‌افزار SRIM
- نرم‌افزار AptPlot
تسلط بر هر یک از این نرم‌افزارها به شما این امکان را می‌دهد تا در مؤسسات و سمت‌های شغلی مناسبی، شانس استخدام داشته باشید. در ادامه به معرفی مختصر هر یک از آنها می‌پردازیم.
معرفی نرم افزار SIMTRANS
یکی از نرم‌افزارهای کاربردی در شغل مهندسی هسته ای SIMTRANS می‌باشد که به جهت شبیه‌سازی رآکتورهای هسته‌ای در حالت‌های گذرا و پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به کمک این نرم‌افزار، می‌توانید شبیه‌سازی حلقه اول نیروگاه‌های نوع آب سبک تحت‌فشار (PLWR) را طراحی و پیاده‌سازی کرده و یا رفتار و پاسخ سیستم‌های رآکتور نوع System 80 که تحت تأثیر پنج نوع حادثه قرار می‌گیرد را شبیه‌سازی و بررسی کنید. این حوادث رایج در سیستم‌ها که شامل حادثه‌هایی چون خاموش شدن پمپ اصلی مدار اولیه، از دست رفتن آب خنک‌کننده (LOCA)، از دست رفتن آب تغذیه و شکسته شدن لوله‌های مبدل بخار می‌شوند؛ جهت شبیه‌سازی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.
همچنین نرم‌افزار SIMTRANS تغییرات هشت پارامتر اصلی سیستم، یعنی دمای خطوط گرم و سرد، توان حرارتی، فشار سیستم، سطح آب در کمپرسور، دبی آب در خروجی پمپ، سطح آب در مبدل بخار و دمای بخار در طرف ثانویه مبدل بخار را پس از اجرای حادثه مورد نظر توسط دستگاه، برای آنالیز به‌صورت جداول و نمودارها در اختیار کاربران قرار می‌دهد. کاربر می‌تواند با آنالیز رفتاری و زمانیِ پارامترهای سیستم و یا رفتار سیستم حین وقوع حوادث آشنایی پیدا کند و زمینه کار بر روی سیمیلاتورها در ابعاد واقعی فراهم شود.
معرفی بسته کد هسته‌ای SNAP
SNAP مخفف عبارت «Symbolic Nuclear Analysis Package» به معنی «بسته تجزیه و تحلیل نمادین هسته‌ای» متشکل از مجموعه برنامه‌های یکپارچه طراحی شده برای انجام ساده‌سازی فرایند تجزیه و تحلیل مهندسی می‌باشد. همچنین SNAP در «چارچوب برنامه مشترک جهت تجزیه و تحلیل مهندسی» (CAFEAN) چارچوبی بسیار انعطاف‌پذیر برای ایجاد و ویرایش ورودی برای کدهای تحلیلی مهندسی هسته‌ای و علاوه بر آن قابلیت‌های گسترده برای ارائه، تعامل و نظارت بر این کدها است.
در حال حاضر SNAP کدهای تحلیلی MELCOR، PARCS ،RELAP5 ،FRAPCON-3، TRACE ، COBRA و CONTAIN را پشتیبانی می‌کند که هر کد با یک افزونه یا Plug-in جداگانه ساپورت می‌شود.
معرفی نرم افزار NUDUS
نرم‌افزار NUDUS از شش بخش اصلی تشکیل شده و شامل مجموعه‌ای از ابزار‌های مختلف و اطلاعات هسته‌ای، برای محاسبات تخمینی حفاظ و دز می‌باشد که طی اعتبار سنجی، نتایج قسمت محاسبات تخمینی دز و حفاظ حاصل از این نرم‌افزار، با نتایج تحلیلی مقایسه شده و صحت خروجی آن به اثبات رسیده است.
شایان ذکر است که یکی از ضروریات محاسبات هسته‌ای، دسترسی به اطلاعات توصیف‌کننده مواد تشکیل‌دهنده سیستم است که اغلب به‌صورت گسسته در کتب، اسناد، صفحات وب و نرم‌افزارهای هسته‌ای موجود است و تجمیع و ساده کردن استخراج آنها، می‌تواند ابزاری مفید و کاربردی جهت انجام محاسبات هسته‌ای فراهم آورد. در نرم‌افزار NUDUS سعی بر آن شده است تا با طراحی و پیاده‌سازی یک رابط گرافیکی مناسب، اطلاعات ضروری و لازم ایزوتوپ‌ها و عناصر در اختیار کاربران قرار بگیرد.
معرفی نرم افزار SRIM
از دیگر نرم‌افزارهای کاربردی در شغل مهندسی هسته ای می‌توانیم به گروه نرم‌افزاری SRIM اشاره کنیم. SRIM نرم‌افزاری برای محاسبه برد ذرات است که می‌تواند برد یون‌های را در موارد مختلفی محاسبه کند. خروجی این نرم‌افزار به‌صورت جدولی از اطلاعات است که شامل مقدارdE/dx ، پراکندگی عرضی و پراکندگی طولی می‌باشد که در قالب فایلی متنی نشان داده می‌شوند.
همچنین SRIM گروهی از برنامه‌ها است که می‌تواند با استفاده از یک روش مکانیکی کوانتومی برخورد یون و اتم را تا انرژی‌های 2 GeV/amu مدل‌سازی کند. این نرم‌افزار کاربردهای تخصصی دیگری نیز دارد و بر روی ویندوز قابل نصب می‌باشد.
معرفی نرم افزار AptPlot
نرم‌افزار AptPlot یک ابزار دو بعدی WYSIWYG است که جهت ایجاد نمودار‌های باکیفیت تولید داده‌های عددی، طراحی شده است. این نرم‌افزار شامل برنامه‌نویسی و پشتیبانی رابط گرافیکی گسترده برای تجزیه‌و‌تحلیل و دستکاری مجموعه داده‌ها می‌باشد. اگر از کد‌هایی چون, RELAP MELCOR , TRACE, COBRA, CONTAIN , PARCS و… استفاده می‌کنید، بعد از اجرای کد (RUN) و با ایجاد شدن فایل خروجی، برای خواندن این فایل و مشاهده و آنالیز داده‌ها، به نرم‌افزار AptPlot نیاز خواهید داشت.
همچنین این برنامه به‌عنوان جایگزینی برای AcGrace در نظر گرفته شده است. نسخه کد تجزیه و تحلیل NRC Grace جهت ارائه رابط‌های مستقیم به چند کد تجزیه و تحلیل، بسته تجزیه و تحلیل هسته‌ای نمادین (SNAP)، فایل‌های بانک داده NRC و همچنین برای ارائه آسان‌تر تغییر یافته است.
شایان ذکر است، نرم‌افزار AptPlot، که زیرمجموعه SNAP می‌باشد، به زبان جاوا توسعه داده شده و نصب آن در محیط ویندوز صورت‌می‌گیرد.
دانشگاه های معتبر مهندسی هسته ای در ایران
در ایران دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته مهندسی هسته‌ای، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری شامل موارد زیر می‌شوند:
- دانشگاه علوم و تحقیقات تهران
- دانشگاه صنعتی شریف
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران)
- دانشگاه شهید بهشتی تهران
- دانشگاه سراسری شیراز
- دانشگاه سراسری مشهد
- دانشگاه سراسری اصفهان
- دانشگاه سراسری کرمان
علاوه بر این دانشگاه‌ها، سازمان انرژی اتمی نیز از طریق کنکور سراسری، دانشجویان بورسیه می‌پذیرد.
دانشگاه های معتبر مهندسی هسته ای در جهان
در رشته مهندسی هسته‌ای، امکان تحصیل در خارج از کشور نیز وجود دارد. دو دانشگاه معتبر جهان یعنی دانشگاه MIT (مؤسسه فناوری ماساچوست) و دانشگاه برکلی، علاوه بر مقاطع ارشد و دکتری، در دوره کارشناسی نیز گرایش‌های راکتور، پرتو پزشکی و مهندسی پسماندهای هسته‌ای را ارائه می‌کنند.
دیگر دانشگاه‌های معتبر آمریکا در رشته مهندسی هسته‌ای عبارت‌اند از:
- دانشگاه تگزاس اِی‌اَنداِم (Texas A&M University)
- دانشگاه میشیگان University of Michigan))
- دانشگاه تنسی (The University of Tennessee)
- مؤسسه فناوری جورجیا (Georgia Institute of Technology)
- دانشگاه ویسکانسین-مَدیسن (University of Wisconsin-Madison)
- دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا (Pennsylvania State University)
- دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی (North Carolina State University)
- دانشگاه کارولینای جنوبی (University of South Carolina)
- دانشگاه فلوریدا (University of Florida)
- دانشگاه پردو (Purdue University)
- و…
لازم به ذکر است که با توجه به وجود محدودیت‌های ایران در حوزه هسته‌ای، تقریباً امکان تحصیل برای ایرانیان در کشورهای آمریکا و کانادا وجود ندارد. به عبارتی به دانشجویان ایرانی بورسیه و یا ویزا داده نمی‌شود؛ اما معمولاً در کشورهای دیگر آسیایی و اروپایی، امکان ادامه تحصیل و بورسیه شدن در رشته مهندسی هسته‌ای (خصوصاً در گرایش پرتو پزشکی) وجود دارد.
- مجموعه آموزش فیزیک: اینجا را کلیک کنید (+).
- مجموعه آموزش ریاضیات: اینجا را کلیک کنید (+).
- مجموعه آموزش دروس شیمی: اینجا را کلیک کنید (+).
لینک مقالات مشابه در رابطه با مشاغل مهندسی
- شغل مهندسی پزشکی + معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی عمران + معرفی انواع گرایش ها و فرصت های شغلی رشته عمران
- شغل مهندسی الکترونیک – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی الکترونیک
- شغل مهندسی سخت افزار – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی نرم افزار – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی شیمی – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی شیمی
- شغل مهندسی معماری – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی کامپیوتر – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی کامپیوتر
- شغل مهندسی مکانیک – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی صنایع – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی صنایع
- شغل مهندسی نفت – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی نساجی – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی نساجی
- شغل مهندسی محیط زیست – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی مواد – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی مواد
- شغل مهندسی صنایع غذایی – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی هوانوردی – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای هوانوردی
- شغل مهندسی پلیمر – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی بافت – معرفی رشته، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی بافت
- شغل مهندسی مکانیک نیروگاه – معرفی رشته، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی توانبخشی – معرفی رشته، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی توان بخشی
- شغل مهندسی تعمیر و نگهداری هواپیما – معرفی رشته، حوزه های کاری، وظایف و مهارت ها
- شغل مهندسی خودروسازی – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای رشته خودروسازی
- شغل مهندسی دریا – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی رباتیک – معرفی گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای مهندسی رباتیک
- شغل مهندسی راه آهن – گرایش ها، حوزه های کاری و نرم افزارهای حمل و نقل ریلی
- شغل مهندسی ساختمان – معرفی وظایف، مهارت ها، حوزه های کاری و نرم افزارها
- شغل مهندسی کشاورزی – معرفی وظایف، مهارت ها و نرم افزارهای مهندسی کشاورزی
لیست مقالات مشابه در حوزه کسب درآمد با معرفی کسب و کارهای مختلف
- چگونه شغل مورد علاقه و مناسب خود را پیدا کنیم؟ – ۶ گام ساده در انتخاب یک شغل ایده آل
- بوم کسب و کار چیست؟ + راهنمای جامع اجزای مختلف بوم مدل کسب و کار
- لیست شغل های پردرآمد در ایران – معرفی ۳5+ شغل پر درامد و چگونگی موفق شدن در آن ها
- کسب و کارهای موفق در ایران: لیست ۲۵+ استارت آپ جدید و پولساز در ایران
- ۱۵ روش ثروتمند شدن در ایران – چگونه پولدار شویم؟ + 20 رازی که فراموش کرده اید!
- کارآفرینان موفق ایران را بهتر بشناسید – بیوگرافی و داستان موفقیت آنها
- ایده های پولساز در ایران – معرفی 40 انواع ایده های پول ساز آنلاین و آفلاین
- ایده های کارآفرینی با سرمایه کم + چگونه با سرمایه کم کارآفرین شویم؟
- آموزش راه اندازی کسب و کار خانگی – راهنمای جامع به زبان ساده
- کار در خانه – معرفی ۳۵+ انواع شغل در منزل با درآمد بالا
- کارهای خدماتی چیست؟ – معرفی بهترین کسب و کارهای خدماتی در ایران
- ایده های کارآفرینی با سرمایه کم + چگونه با سرمایه کم کارآفرین شویم؟
- تحلیل pestel چیست؟ – راهنمای جامع تحلیل پستل در کسب و کارهای مختلف
- انواع مدلهای کسب و کار – معرفی 50 الگوی کسب و کار موفق + ذکر مثال
- کسب و کارهای نوین – لیست ۲۳ بیزینس مدرن در ایران امروز
- کسب و کار دیجیتال چیست؟ چگونه بیزینس آنلاین خود را راه اندازی کنیم و توسعه دهیم؟
- مراحل ایجاد کسب و کار – چک لیستی برای کارآفرینی (۱۱ آیتم)
- کارافرینی در روستا – لیست ۲۵ طرح زودبازده اشتغالزایی روستایی
- انواع کارآفرینی – لیست ۱۵ نوع کارآفرینی بر اساس زمینه کسب و کار و نحوه مدیریت آن
- لیست 21 انواع کسب و کارهای کوچک و متوسط + اصول راه اندازی آنها
- کسب و کارهای کوچک زود بازده – لیست 30 بیزینس کوچک و پرسود در ایران
- فرصت های شغلی دورکاری – لیست 24 شغل رایج دورکاری در ایران و جهان
- لیست بهترین مشاغل فریلنسری در دنیا – ۲۰ مورد
- کارهای خدماتی پرسود – لیست 35 شغل خدماتی با سود بالا
- ۳۵ ایده کارآفرینی در حیاط منزل + اقدامات و نیازمندیها
- تبلیغات مناسب برای کسب و کار جدید – بهترین روش های مارکتینگ برای بیزینس های نوپا
- چه بیزینسی راه بندازم؟ – معرفی ۳۰ بهترین ایده های بیزینسی آنلاین و آفلاین
- زمین دارم چیکار کنم؟ – ۴۵ ایده کسب درامد از زمین خالی
- روش های خلق ایده در کارآفرینی – ۱۷ بهترین تکنیک های خلق ایده های کارآفرینی
- چگونه یک کسب و کار کوچک راه اندازی کنیم؟ – ۷ مرحله برای ایجاد یک بیزینس نوپا از صفر
- بهترین شغل ها برای جوانان – لیست ۲۰ برترین فرصت های شغلی جوانان در ایران
- شغل خوب برای خانمها + لیست ۲۱ بهترین شغل ها برای زنان و بانوان در ایران
- شتاب دهنده کسب و کار چیست؟ + ۱۰ بهترین شتابدهنده استارتاپ ایرانی
- مشاوره اقتصادی کسب و کار یعنی چه؟ – ۸ حوزه کاری مشاوره اقتصادی کسب و کار
- کسب و کار تولیدی با سرمایه کم – لیست ۲۴ شغل تولیدی کوچک
سخن پایانی در رابطه با شغل مهندسی هسته ای
شناخت گرایش‌های مختلف، مهارت‌های مورد نیاز و وظایف شغل مهندسی هسته ای باعث می‌شود به دید باز و آگاهی بیشتر در مورد ورود به این حوزه تصمیم‌گیری کنید. از طرفی این امکان را دارید که با مطالعه کتاب و مشاهده فیلم‌های آموزشی بر دانسته‌های خود در مورد دانش هسته‌ای بیفزایید.
در پایان امیدواریم این مقاله توانسته باشد دید جامع و کاملی از شغل مهندسی هسته ای در اختیار شما قرار داده باشد. اگر شما مخاطب گرامی، نظر و دیدگاهی در خصوص این شغل دارید، خواهشمند است دیدگاه‌های ارزشمند خود را از طریق بخش کامنت در انتهای این نوشتار به اشتراک بگذارید. همچنین در صورت صلاح‌دید می‌توانید، لینک این نوشتار را از طریق کانال‌ها و گروه‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی عضو هستید به دست دوستان و آشنایان برسانید تا اگر آنها نیز درصدد این هستند که به عنوان مهندس هسته ای مشغول به کار شوند، بتوانند از طریق اطلاعاتی که در این مقاله ذکر شده است، به هدف خود دست یابند. علاوه بر آن، می‌توانید ما را در اینستاگرام و تلگرام فالو کنید تا در زمینه جدیدترین روش‌ها، ترفندها و اخبار دنیای دیجیتال به‌روز بمانید.
