هوش تجاری در کسب و کار (Business Intelligence) در حال حاضر به یکی از موضوعات بسیار مهم در صنعت کسب و کارهای بزرگ و پیشرفته تبدیل شده است. اما به راستی مفهوم هوش تجاری در کسب و کار چیست و چه کاربرد و تاثیری در توسعه کسب و کارها دارد. در این مقاله از آکادمی کاپریلا شما را با این مفهوم آشنا می‌کنیم.
هوش تجاری (BI) چیست؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم هوش تجاری در کسب و کار فرآیندی است که براساس تجزیه و تحلیل داده‌های کسب و کار شکل گرفته است و اطلاعات مورد نیاز و مطلوب را در اختیار مدیران، کارمندان، تیم‌های داخلی و… قرار می‌دهد و مدیریت کسب و کارشان به آنها کمک می‌کند.
مراحل مختلفی در هوش تجاری وجود دارد؛ بخشی از فرآیند هوش تجاری این است که سازمان‌ها اطلاعات را از سیستم‌های فناوری اطلاعات (IT) درون خود سازمان و یا خارج از آن دریافت می‌کنند. سپس اطلاعات دریافت شده را گردآوری کرده و در مرحله بعد، آنها را برای استفاده درست و گزارش‌دهی آماده‌سازی می‌کنند. اطلاعاتی که پردازش شده‌اند، برای تصمیم‌گیری و تجزیه و تحلیل نهایی در اختیار مدیران و کسانی قرار می‌گیرد که با امور شرکت سر و کار دارند و خواهان کسب و کاری با ریسک کمتر هستند. اطلاعات پردازش شده‌ای که در اختیار مدیران کسب و کارها قرار می‌گیرد، برای برنامه‌ریزی تجاری اصولی و استراتژیک در کسب و کار بسیار مهم و حیاتی هستند. هوش تجاری، یک شی قابل تجسم و یا یک وسیله‌ای قابل دید نیست بلکه نرمافزار، ابزار، روش‌ها و برنامه‌هایی است که با استفاده از آنها می‌توان به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخت و از اطلاعات به دست آمده گزارش‌گیری کرد.
هدف اصلی کاربرد هوش تجاری در کسب و کار چیست؟
اگر بخواهیم اصلی‌ترین هدف هوش تجاری را در کسب و کار بررسی کنیم، باید گفت که هدف اصلی هوش تجاری در کسب و کار این است که به کاربران تجاری و کسب و کارهای مختلف کمک کند تا بتوانند تصمیمات تجاری هوشمندانه‌تری بگیرند تا با استفاده از تصمیمات، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی مناسب در کسب و کار خود بتوانند به پیشرفت و درآمدزایی بیشتر برسند. هدف اصلی هوش تجاری این است که به مدیران کسب و کارها طوری کمک کند که بتوانند رقبای خود را در عرصۀ تجارت کنار بگذارند. می‌توان گفت هوش تجاری ترکیبی از مدیریت اطلاعات، پردازش و تجزیه و تحلیل اطلاعات و اعمال روش‌های مختلف است که در پایان با استفاده از گزارش‌دهی، این اطلاعات در اختیار مدیران سازمان قرار می‌گیرد.
چرا استفاده از هوش تجاری در کسب و کار مهم است؟
به‌کارگیری هوش تجاری در کسب و کار باعث می‌شود تا یک سازمان بتواند در تجارت خود بهبود پیدا کرده و در آن پیشرفت کند. هوش تجاری برای این کار از داده‌های مربوط به همان سازمان استفاده می‌کند. با استفاده از پردازش و جمع‌آوری اطلاعات می‌توان بازده تجاری را افزایش داد و سرعت اجرا و پیشرفت کسب و کار را زیاد کرد. با استفاده از هوش تجاری می‌توان سرمایه اولیه‌ای که برای به وجود آمدن و رشد و پیشرفت کسب و کار هزینه شده است را با سرعت بیشتری بازگرداند. روش‌های سنتی کسب و کار باعث می‌شوند در محیط کار به افراد بیشتری از نیروهای انسانی نیاز داشته باشید؛ در نتیجه باید هزینه‌های بیشتری بپردازید. اما با استفاده از هوش تجاری در کسب و کار خود می‌توانید هزینه‌های مربوط به نیروی انسانی را در محیط کسب و کار خود کاهش دهید و بخشی از کار را به نرمافزارهای BI بسپارید. یکی دیگر از عوامل اهمیت هوش تجاری این است که دیگر، مدیران نیاز نیست بر پایۀ تجربیات و مشاهداتشان تصمیم‌گیری کنند و می‌توانند با استفاده از داده‌های به دست آمده از هوش تجاری به تصمیم‌گیری بپردازند؛ چرا که این رویه امکان خطا را تا حد زیادی در تصمیم‌گیری‌های انسانی کاهش می‌دهد.
- اندازه‌گیری: ایجاد شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) بر اساس داده‌های پیشین.
- تعیین و تخصیص معیارها برای فرایندهای متفاوت.
- با سیستم‌های هوش تجاری، قادر هستید روند فعلی بازار را دنبال کرده و مشکلات موجود را که باید برای حل آن چاره‌ای بیندیشید، تشخیص دهید.
- با کمک هوش تجاری می‌توانید تصویرسازی خوبی از داده‌ها و اطلاعات داشته باشید و کیفیت کار و تصمیمات شما را افزایش خواهد داد.
- سیستم‌های هوش تجاری نه تنها توسط مراکز و شرکت‌های بزرگ، بلکه توسط تمامی شرکت‌های کوچک نیز قابل استفاده است.
فواید هوش تجاری در کسب و کار چیست؟
اگر بخواهیم به طور خلاصه به فواید هوش تجاری در کسب و کار بپردازیم باید موارد زیر را عنوان کنیم:
- سرعت دادن به تصمیم‌گیری‌ها و احتمال خطای کمتر در آنها
- بهینه کردن فرآیندهای تجاری درون‌سازمانی
- افزایش بازده و بهره‌وری
- مشخص شدن مشکلات پیش رو در تجارت
- شناسایی مسیرها و روندهای نوظهور در مسیر و زمینۀ تجارت
- داشتن استراتژی‌های تجاری قوی‌تر
- فروش و درآمد بیشتر
- پیشی گرفتن از رقبا در کسب و کار
- پیگیری روند کار توسط مدیران به آسانی
برای آنکه دانش بیشتری از فواید و مزایای هوش تجاری به دست آورید، توضیحات تکمیلی زیر را مطالعه کنید.
- آنالیز مقایسه‌ای: مدیریت و کار با حجم زیادی از اطلاعات، مزیت بسیار مهمی برای کسب و کارها است. همچنین، اختصاص بودجه، داشتن برنامه و داشتن قدرت پیش‌بینی، راهی عالی برای پیشرفت رقابتی در بازار خواهد بود. این کار موثرتر از آنالیز استاندارد است و با نرمافزارهای هوش تجاری، قابل انجام است. شرکتها می‌توانند بر خرید و فروش رقبای خود نیز تسلط داشته باشند و روند فعلی خود را با آنها مقایسه کنند.
- گزارش دقیق با سرعت بالا: کارمندان می‌توانند از الگوها یا گزارش‌های خاص با کمک منابع اطلاعاتی مثل مالی، عملکرد و فروش، برای نظارت بر شاخص‌های کلیدی عملکرد استفاده کنند. این گزارش‌ها در زمان‌های آنی (Real-time) ایجاد می‌شوند برای عملکرد هرچه بهتر، از اصلی‌ترین داده‌ها استفاده می‌کنند. اغلب گزاش‌ها تصاویری برای راحتی کاربر دارند؛ مانند نمودارها و جداول و اشکال خاص. برخی گزارش‌های نرم افزاری، نیازمند تعامل و یاری کاربر هستند که آنها بتوانند با متغیرهای موجود کار کنند و به اطلاعات دسترسی پیدا کنند.
- بینش‌های ارزشمند تجاری: شرکتها می‌توانند عملکرد کارکنان، درآمدها و موفقیت‌ها و دستیابی‌ها را کنترل کنند.. این نکته در شناسایی نقاط ضعف و قوت بسیار ارزشمند است؛ زیرا هوش تجاری می‌تواند تشخیص دهد که چه چیزی دارد به درستی کار می‌کند و چه چیزی نیاز به تغییر دارد. می‌تواند هشدار‌ها را برای خود فعال کنید که به شما در ادامه روند کمک زیادی می کند.
- کیفیت بالای اطلاعات: اطلاعات به سختی به طور واضح و شفاف قابل دسترسی هستند روش‌هایی وجود دارد که می‌تواند به مغایرت و مشکل در داده‌ها منجر شود، به ویژه با هک شدن پایگاه اطلاعات شما این امکان وجود خواهد داشت. مراکزی از داده‌ها و اطلاعات خود و به روزرسانی آنها کاملا محافظت می‌کنند، بسیار موفق هستند. با استفاده از نرمافزارهای موجود در هوش تجاری، امکان جمع‌آوری اطلاعات مهم، فراهم شده است و شرکتها دیگر دغدغه خاصی نخواهند داشت.
- افزایش بازده: ابزارها و نرمافزارهای موجود در هوش تجاری، چندین منبع اطلاعاتی را یکی کرده و با این کار در زمان مورد نیاز کاربران هم صرفه‌جویی خواهد کرد. گزارشات دقیقی با استفاده از این منابع امکان نوشته شدن دارند. با داشتن چنین اطلاعات می‌توانید اهداف کوتاه و بلندمدت خود را پایه‌ریزی کنید.
- اتخاذ تصمیمات بهتر: رقیب‌های شما در حال پیشرفت هستند و شما باید تصمیمات مهم خود را عملی کنید. اگر به جزئیات دقت نشود، ممکن است مشتریان شما از دست بروند. شرکتها با اطلاعات موجود در هوش تجاری، تصمیم‌های مهم و کارآمدی را در جهت بهبود وضع خود، اتخاذ می‌کنند.
- بالا بردن سود و درآمد: افزایش درآمد هدف اصلی هر نوع کسب و کاری است. با استفاده از اطلاعات هوش تجاری، نقاط ضعف خود را کاهش دهید و بازار را در دست خود داشته باشید.
- کاهش ضررها: این مسئله یکی از دغدغه‌های شرکتها است. با ابزارهای هوش تجاری تمامی شرایط را تجزیه و تحلیل کنید و روش‌های موثرتری برای فروش خود انتخاب کنید که ضرر و زیانی برای شما نداشته باشند.
- بهبود رضایت مشتریان: هوش تجاری قادر است به شرکتها در شناخت نیاز و رفتار مشتریان کمک رساند. اکثر کسب و کارها بازخورد مشتری‌های خود را دریافت می‌کنند و کسب این اطلاعات به جذب مشتری جدید و حفظ مشتری‌های قدیمی کمک خواهد کرد. این ابزارها همچنین در شناخت نیاز مشتریان و کمک به ارائه بهتر خدمات به آنها نقش زیادی دارد.
- بهبود مزایا نسبت به رقبا: وقتی کسب و کارها بازار را بشناسند، می‌توانند عملکرد بهتری در آن داشته باشند. شناسایی زمان ورود و خروج، بالا و پایین شدن سودها در زمان‌های مختلف و … شما را از باقی رقبای خود متمایز خواهد کرد.
- شناخت روند فعلی بازار: شناخت روند فعلی بازار می‌تواند به شما برای شناسایی فرصت‌های جدید و وارد شدن به بازار رقابتی کمک کند که خود این مسئله، سودآوری را در پی خواهد داشت. کاربران می‌توانند با شناسایی روند فعلی، مشکلات موجود و اطلاعات و نیازهای مشتریان، روند فروش خود را تغییر دهند.
معایب هوش تجاری
درست است که هوش تجاری فواید بسیاری برای کسب و کارها دارد اما نمی‌توان از معایب آن نیز غافل شد.
اطلاعات نادرست
اگر اطلاعات اولیه‌ای که به هوش تجاری و نرمافزارهای آن داده می‌شود صحیح نباشند، کل فرآیند تجزیه و تحلیل و تصمیم‌گیری بر اساس این اسلاعات نادرست، اشتباه خواهد بود و نتیجۀ عکس خواهد داد. بنابراین در این زمینه، صحیح بودن اطلاعات وارد شده بسیار مهم هستند.
هزینه بالا
هوش تجاری می‌تواند برای کسب و کارهای کوچک و متوسط، هزینه بسیار بالایی داشته باشد. استفاده از این نوع سیستم‌ها برای فرآیندهای روتین کسب و کاری، گران قیمت خواهد بود.
خطای فنی نرمافزار
هوش تجاری در کسب و کار را مجموعه‌ای از نرمافزارهای خاص و پیشرفته برای بهبود شرایط کاری عنوان کردیم. حال اگر در هنگام نصب و یا زمان اجرای نرمافزارها مشکلی پیش بیاید و خطا بدهد، در این صورت اطلاعات به دست آمده از آن غیر قابل استناد خواهد بود.
پیچیدگی
مشکل دیگر BI در پیچیدگی اجرا و کار با آن است و ممکن است سبب شود بخش زیادی از منابع سازمان را به خود درگیر کند.
تعیین هدف مشخص
هوش تجاری نیاز به تعریف مشخص و کاملاً دقیقی از اهداف تجاری سازمان و یا شرکت مورد نظر دارد. در صورتی که این اهداف به درستی مشخص نشده باشند و یا در حین کار تغییر داده شوند، نمی‌توان از هوش تجاری انتظار داشت نتیجۀ درستی برای تصمیم‌گیری بهینه در اختیار ما قرار دهد.
زمان‌بر بودن اجرا
تقریباً چیزی در حدود یک سال و نیم زمان نیاز است تا نرمافزار بتواند داده‌های مورد نیاز خود را جمع‌آوری و تحلیل کند.
دانش کارمندان
گرچه استفاده از هوش تجاری در کسب و کار و توضیحات اولیه در مورد آن به چندین سال قبل برمی‌گردد اما هنوز دانش زیادی در این حوزه وجود ندارد و خیلی از کارمندان نمی‌توانند به خوبی با آن کار کنند؛ مخصوصاً که این سیستم‌ها هر چند وقت یکبار به‌روزرسانی می‌شوند و نیاز است تا کارمندان خود را با نسخه‌های به روزتر آن وفق دهند. در صورت نداشتن دانش کافی کارمندان، هوش تجاری نمی‌تواند نتیجۀ درستی را ارائه دهد.
هوش تجاری چطور عمل می‌کند؟
هوش تجاری را می‌توان پایه هر نوع تجارتی اعم از کوتاه‌مدت یا بلندمدت دانست. این روش مدیریت کسب و کار، در کل فرایندهای داخلی سازمان اثرگذار است و نمی‌توان کاربردی خاص را از آن انتظار داشت. شرکت‌های مختلف از ابزارهای موجود در هوش تجاری، برای بهبود عملکرد کلی خود و داشتن مزیت نسبت به رقبای اصلی خود استفاده می‌کنند. بعضی از ابزارهای هوش تجاری قابلیت ترکیب شدن با سایر نرمافزارهای مورد استفاده در کسب و کارهای مختلف را دارند؛ به همین دلیل گزارش‌هایی که هوش تجاری به آنها می‌دهد در روند رو به رشد آن کسب و کارها تاثیرگذار خواهد بود.
گزارشات هوش تجاری بخش مهمی از هوش تجاری محسوب می‌شود، چون امکان تصمیم‌گیری در شرایط حساس را مهیا می‌سازد و به قولی، خط مشی هوشمند شرکت را مشخص می‌کند. بسیاری از شرکتها، منابع مختلفی را برای ذخیره اطلاعات خود در نظر می‌گیرند اما هنگامی که به آنها نیاز دارند، نمی‌توانند داده‌هایشان را به صورت یکپارچه در آورند. با کمک هوش تجاری، در زمانی کوتاه می‌توانید به تمام اطلاعات خود دسترسی بهینه داشته باشید و آنها را طبقه‌بندی کنید. نرمافزارهای BI با ترکیب اطلاعات از منابع متفاوت، پیش‌بینی مناسبی از وضع کسب و کار شما خواهند داشت که به شما کمک می‌کند تصمیم مناسب را در بهترین زمان ممکن بگیرید. چنین نتیجه‌ای برای کسب و کارها بسیار مهم است چون بتوانند نحوه عملکرد خود را براساس اطلاعات موجود بررسی کنند. این امر سبب می‌شود تا شرکتها بتوانند اهداف جدیدی ترسیم کرده و روش‌های مناسب رسیدن به اهداف را، پیاده‌سازی کنند. با پیش‌روی و بررسی مرحله به مرحله اطلاعات، می‌توانید از صرف کردن زمان زیاد روی تمامی اطلاعات اجتناب کنید و نیاز مشتریان خود را به طور گام به گام در نظر بگیرید.
تکنولوژی‌ها و نرمافزارهای هوش تجاری در کسب و کار
در زیر مواردی از تکنولوژی‌های هوش تجاری در کسب و کار آوررده شده است:
تجزیه و تحلیل موقت (Ad hoc analysis)
تجزیه و تحلیل موقت در هوش مصنوعی، یک نرمافزار نیست بلکه یک فرآیند است. فرآیند تجزیه و تحلیل موقت در واقع نوشتن و انجام پرس و جوهایی (query) است که به طور موقت لازم هستند. این پرس و جوها برای تجزیه و تحلیل مسائل مختلف تجاری استفاده می‌شوند؛ اما با این وجود این پرس و جوها ذخیره می‌شود تا بعدها اگر مورد نیاز بود، مجددا بتوان از آنها استفاده کرد.
پردازش تحلیلی آنلاین (OLAP)
OLAP را می‌توان به عنوان یکی از فناوری‌های اولیه در زمینۀ هوش تجاری دانست. با استفاده از OLAP کاربران قادر خواهند بود تا داده‌های مختلف را در بُعدهای مختلف تجزیه و تحلیل کنند. این فناوری، داده‌های پیچیده و محاسبات بسیار سخت و کلان را نیز انجام می‌دهد و از این نظر یکی از مهم‌ترین نرمافزارها در حوزه هوش تجاری محسوب می‌شود.
هوش تجاری موبایل (Mobile BI)
برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های موجود در تلفن همراه که با هوش تجاری مرتبط هستند نیز، یکی از نرمافزارهای هوش تجاری محسوب می‌شوند و می‌توانند ابزار مناسبی برای ارائه هوش تجاری و برنامه‌های آن باشند. این اپلیکیشن‌ها معمولاً برای انجام محاسبات سنگین و تجزیه و تحلیل داده‌هایی با محاسبات پیچیده و سخت طراحی نشده‌اند؛ بلکه بیشتر به دلیل راحتی مشاهده در اطلاعات مورد نیاز مورد استفاده می‌شوند.
هوش تجاری زمان آنی (Real-time BI)
در اپلیکیشن‌های زمان آنی، داده‌ها همزمان با ایجاد شدن، جمع‌آوری می‌شوند و همچنین تجزیه و تحلیل نیز در آنها صورت می‌گیرد.
هوش تجاری عملیاتی (Operational intelligence)
هوش تجاری عملیاتی یک نرمافزار است که با نام اختصاری (OI) شناخته می‌شود. این نرمافزار، بسیار کاربردی است و می‌تواند در تجزیه و تحلیل اطلاعات و تصمیم‌گیری مدیران سازمان‌ها سرعت بدهد. با استفاده از اطلاعاتی که این نرمافزار ارائه می‌دهد، مدیران کسب و کارها می‌توانند در سریع‌ترین زمان ممکن، تصمیم‌های تجاری در حوزه کسب و کار خود را اتخاذ کنند. علاوه بر تسریع بخشیدن به تصمیم‌گیری، ریسک خطای تصمیم‌گیری نیز کاهش می‌یابد.
نرمافزار به عنوان سرویس در هوش تجاری (Software-as-a-Service)
این نرمافزار در هوش تجاری با نام خلاصه شده SaaS BI شناخته می‌شود. نرمافزارهای SaaS یکی از معروف‌ترین نرمافزارها در حوزۀ هوش تجاری به شمار می‌رود. البته این نرمافزار کاربردهای دیگری نیز دارد اما می‌توان در هوش تجاری نیز از آن استفاده کرد. نرمافزارهای SaaS قابلیت پشتیبانی از چند فضای ابری (Cloud) را دارد. با این کار به کاربران امکان ایجاد بسترهای مختلف ابری را می‌دهد.
نرمافزار منبع باز در هوش تجاری (Open source BI)
نرمافزار منبع باز با نام خلاصۀ شده (OSBI) در هوش تجاری معروف است و همان طور که از نامش پیداست به صورت منبع باز عمل می‌کند. این نرمافزار دو نسخۀ تجاری و عمومی دارد. با استفاده از این نرمافزار می‌توان به منابع اطلاعاتی که ممکن است در هنگام گسترش داده‌ها به آنها نیاز باشد، دسترسی داشت.
هوش تجاری تعبیه شده (Embedded BI)
این نرمافزار عملکرد هوش تجاری و داده‌ها را می‌تواند مستقیماً در اپلیکیشن‌های تجاری قرار دهد. این نرمافزار بیشتر برای کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد و مدیران سازمان‌ها کمتر از آن استفاده می‌کنند. نرمافزار تعبیه شده امکان تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت مستقیم در اپلیکیشن‌ها را ایجاد می‌کند.
هوش تجاری مشترک (Collaborative BI)
این هوش تجاری را نمی‌توان به عنوان یک نرمافزار در این حوزه شناخت اما می‌توان گفت این هوش تجاری در واقع یک فرآیند است. با استفاده از این فرآیند، کاربران می‌توانند اطلاعات خود را با سایر کاربران به اشتراک بگذارند و یا از اطلاعات آنها در حوزۀ کسب و کار خود استفاده کنند.
هوش تجاری مکانی (Location intelligence)
نرمافزار اطلاعات مکانی در هوش تجاری می‌تواند اطلاعات مربوط به موقعیت مکانی عملیات‌های تجاری و داده‌های جغرافیایی مربوط به آن را در اختیار استفاده‌کنندگان قرار دهد. از این نرمافزار به عنوان یک هوش تجاری مخصوص یاد می‌کنند.
پاسخ به سه ابهام در مورد هوش تجاری
تفاوت هوش تجاری و هوش تجزیه و تحلیل کسب و کار (BA)
گاهی اوقات پیش می‌آید که در تعاریف و یا کاربردهای هوش تجاری در کسب و کار، معنای هوش تجاری در کسب و کار و تجزیه و تحلیل تجاری در کسب و کار (Business Analytics) را یکی فرض می‌کنند و حتی از این دو به جای یکدیگر نیز استفاده می‌کنند. اما سوال این است که آیا واقعا هوش تجاری و تجزیه و تحلیل تجاری یکی هستند؟ در پاسخ باید گفت که برای این دو می‌توان تعاریف متفاوتی عنوان کرد. هوش تجاری با توجه به نظر یکی از استادان در این حوزه به نام توماس داونپورت، به جست و جو، تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده و پردازش اطلاعات به دست آمده، گزارش‌گیری و ذخیره اطلاعات به دست آمده، می‌پردازد در حالی که تجزیه و تحلیل تجاری تنها بخشی از هوش تجاری در کسب و کار است و بیشتر بر آمارها، پیش‌بینی و بهینه‌سازی اطلاعات و داده‌ها استوار است.
تفاوت هوش تجاری و هوش رقابتی
کاهی اوقات هوش رقابتی (Competitive Intelligence) را نیز مانند تجزیه و تحلیل تجاری به جای هوش تجاری به کار می‌برند؛ اما نباید فراموش کرد که بین این دو نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. درست است که هر دوی هوش رقابتی و هوش تجاری در کسب و کار برای گرفتن تصمیم درست کاربرد دارند اما نمی‌توان از تفاوت‌های آنها نیز چشم‌پوشی کرد. هوش تجاری در کسب و کار برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، ساختارها و فرآیندهای تجاری از تکنولوژی‌های کاربردی متناسب با آن استفاده می‌کند و در واقع مربوط به امور داخلی شرکت یا سازمان است. اما هوش رقابتی نه تنها به جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و گزارش‌گیری اطلاعات داخلی شرکت می‌پردازد، بلکه این کار را در مورد رقبای شرکت نیز انجام می‌دهد تا بتواند به استراتژی‌های پیشی گرفتن از رقبای شرکت نیز کمک کند. با توجه به این تعاریف می‌توان گفت هوش تجاری در کسب و کار بخشی از هوش رقابتی است.
هوش تجاری و علم داده
هر دوی این موارد، استراتژی‌هایی نوین، مبتنی بر داده و بسیار ارزشمند بوده که برای بررسی اطلاعات کسب و کار به جهت بهبود تصمیم‌گیری در اهداف سازمانی استفاده می‌شوند؛ اما تفاوت عمده و اصلی این دو روش، در پرسش‌های موجود در آنها نهفته است. در هوش تجاری، با بررسی و تفسیر اطلاعات گذشته و ارائه مقادیر جدیدی از اطلاعات موجود روبرو هستیم؛ اما علم داده بر پیش‌بینی کردن و تجزیه آن متکی است. در واقع، پرسش هوش تجاری این است که چه مشکلی پیش آمده و باید چه کاری برای تغییر انجام شود؟ علم داده این سوال را دارد که چرا این اتفاق افتاد و اگر فلان کار را انجام دهیم، چه چیزی در انتظار ما خواهد بود؟
علم داده همچنین به عنوان هوش تجاری تکاملی در افزایش حجم اطلاعات و پیچیده شدن آن تعریف می‌شود. این در حالی است که هوش تجاری برای کنترل اطلاعات ساختاری و ثابت و ارائه راه‌حل‌هایی برای کمک به تصمیم‌گیری در شرایط موجود کاربرد دارد. همچنین سیستم علم داده به مدیریت اطلاعات پر سرعت و چند ساختاری اختصاص دارد و راه حل‌هایی را برای آینده پیشنهاد خواهد داد. علم داده با تقویت کردن هوش تجاری، روش‌هایی را ارائه می‌دهد که کاربران هوش تجاری قادر هستند اطلاعات آماده خود را در آن استفاده کنند. اما تحلیل‌گران هوش تجاری، نیازها و الزامات تحلیل و آنالیز را ارائه می‌دهند. این دو روش در کنار هم، تبدیل به ابزاری بسیار قوی برای پیش‌بینی وضع آینده خواهند شد.
آشنایی با تکنیک‌های هوش تجاری
هوش تجاری از آمارهای پیشرفته و آنالیز پیش‌بینی‌کننده برای کمک به کسب و کار و پیش‌بینی وضع آینده استفاده می‌کند. گزارش‌های هوش تجاری، چرخه‌ای غیر خطی، مداوم و چندبعدی است که به اطلاعات کامل سازمان دسترسی دارند و از آنها جهت بهبود وضعیت استفاده می‌کنند. به طور خلاصه می‌توان گفت که توابع تکنیکی هوش تجاری از قرار زیر هستند:
- داده‌کاوی (Data mining): به وسیله منبع وسیعی از اطلاعات برای شناسایی روند موجود و پیش‌بینی‌ها؛
- جست‌و‌جو (Querying): درخواست اطلاعات یا داده خاص از منبع؛
- آماده‌سازی داده (Data preparation): فرایند ادغام و ساختارسازی اطلاعات برای تجزیه و تحلیل؛
- گزارش (Reporting): اشتراک‌گذاری اطلاعات و آنالیز آنها برای تصمیم‌گیری بهتر؛
- تحلیل گوشه‌ای (Benchmarking): مقایسه کسب و کار موجود و معیارهای عملکردی، با داده‌های گذشته آن برای بررسی بهتر؛
- آنالیز توصیفی (Descriptive analytics): تفسیر کردن اطلاعات گذشته به منظور درک بهتر تغییرات رخ داده؛
- آنالیز آماری (Statistical analysis): جمع کردن اطلاعات آنالیز توصیفی برای شناسایی روند بازار؛
- تصویرسازی اطلاعات (Data visualization): استفاده از نمودارها و جداول برای درک بهتر داده‌ها و گزارشات.
مثال‌هایی از سیستم هوش تجاری
مثال 1: صاحب یک هتل از نرمافزارهای آنالیز هوش تجاری به منظور جمع‌آوری اطلاعات از رزرو و استفاده از اتاق‌های خود بهره می‌برد. این کار به کشف مقدار سود هر اتاق به طور مجزا کمک می‌کند. همچنین آمارهای مربوط به سهم بازار و اطلاعات نظرسنجی مشتریان از هر هتل را جمع آوری می‌کند که وضع رقابتی خود را مشخص کند. آنالیز و تحلیل دوره‌ای این اطلاعات، به مدیر هتل این امکان را می‌دهد که علاوه بر تشخیص سود خود، تخفیف‌هایی نیز برای اتاق‌های خود در نظر گیرد. این تخفیف‌ها مشتریان بیشتری را به هتل جذب خواهد کرد.
مثال 2: بک بانک خصوصی به مدیران شعبه‌های خود دسترسی استفاده از ابزارهای هوش تجاری را می‌دهد. این کار به مدیر شعبه کمک می‌کند که سودآور‌ترین مشتریان خود را شناسایی کند و روی آنها تحلیل و آنالیز انجام دهد. استفاده از ابزارهای BI باعث می‌شوند تا نیازی نباشد که کارمندان بخش فناوری اطلاعات بانک، گزارشات تحلیلی بخش‌های مختلف را به طور دوره‌ای به مدیریت و پرسنل بانک ارائه کنند. همچنین کارمندان دیگر، به منبعی بسیار وسیع از اطلاعات دسترسی پیدا خواهند کرد.
چه آینده‌ای در انتظار هوش تجاری خواهد بود؟
برنامه‌ها و ابزارهای هوش تجاری، به سوالات کاربران در مورد اطلاعات و منابع اطلاعاتی پاسخی موثر می‌دهد. استفاده از این ابزارها در شرکت‌های مختلف، امری بسیار هوشمندانه برای امروز و فردای بازار است. روش‌های موجود در این نرمافزارها، هر عملکردی را جداگانه بررسی کرده و آن را تقویت خواهد کرد. هوش تجاری هم اطلاعات و فروش سال‌های گذشته را بررسی می‌کند و هم پیش‌بینی دقیقی از وضع بازار در آینده ارائه می‌دهد، این محاسبات البته با ترکیب شدن با تجزیه و تحلیل کسب و کار امکان‌پذیر خواهد شد.
ارائه‌دهندگان ابزارها و نرمافزارهای هوش تجاری به دنبال ادغام کردن و یکی کردن این برنامه‌ها هستند که کاربر بتواند به راحتی از آنها استفاده کند. در حال حاضر سیستم‌های BI خدمات باارزشی را ارائه می‌دهد. این خدمات، تصمیم‌گیری را دقیق‌تر و هدف‌مندتر خواهد کرد. البته سازمان‌ها اگر فقط از هوش تجاری استفاده کنند و به سمت آنالیز‌های پیشرفته نروند، نمی‌توانند در بازار امروز رقابت کنند. پیش‌بینی می‌شود سازمان‌هایی که از این مزایای هوش تجاری استفاده می‌کنند، نسبت به دیگر سازمان‌ها، از نظر سود و مشتری، بسیار جلوتر خواهند بود.
سخن آخر برای BI
هوش تجاری در کسب و کار یکی از پربازده‌ترین رویکردهای مدیریتی برای شرکت‌های مختلف تجاری است تا با استفاده از نرمافزارها و پلتفرم‌های موجود در حوزه هوش تجاری بتوانند در کسب و کار خود پیشرفت بهتر و بیشتری داشته باشند. در هوش رقابتی که هوش تجاری زیر مجموعه‌ای از آن است، بررسی اطلاعات رقبای شرکتها نیز گنجانده شده است. با این کار علاوه بر تجزیه و تحلیل و گرد آوری اطلاعات مورد نیاز، برای آینده بهتر شرکت به اطلاعات رقبا نیز دسترسی داشته باشیم، تا بتوانیم رقبای بازار را در عرصۀ تجاری خود کنار بزنیم. البته برای پیاده‌سازی درست و نتیجیه‌گیری درست از هوش تجاری باید دانش استفاده از آن را داشته باشیم و برای هوش تجاری در کسب و کار خود، هدف و برنامۀ دقیقی تعریف کنیم و از صحت اطلاعات داده شده به آن نیز اطمینان کنیم تا بهترین نتیجه را به دست آوریم.
دوره ویدئویی آموزش پیاده سازی هوش تجاری در اکسل: اینجا را کلیک کنید (+).
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزش‌ها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:
- آموزش نرم افزار هوش تجاری Tableau (تحلیل داده ها و اخذ تصمیمات)
- آموزش نرم افزار هوش تجاری Tableau برای رسم انواع نمودار
