اهمیت آب و حفظ منابع آبی، موضوعی است که نمیتوان نادیده گرفت. بررسی همه جانبهی این موضوع و رسیدن به راهکارهایی برای بهبود شرایط حوضههای آبخیز، وابسته به کسب دانش در زمینه هیدرولوژی و مدیریت آب میباشد. در واقع ضرورت رسیدگی به این مسئله است که موجب ایجاد موقعیت کاری تحت عنوان شغل مهندسی هیدرولوژی شده است. اگر شما هم با شنیدن نام این حوزه از علم و مشاغل مهندسی، قصد دارید اطلاعات بیشتری راجع به آن کسب نمایید؛ با ما همراه شوید. در این مقاله از «مجله اینترنتی کاپریلا» قصد داریم به بررسی جنبههای مختلف شغل مهندسی هیدرولوژی بپردازیم و مهمترین وظایف، مهارتهای مورد نیاز و نرمافزارهای تخصصی به کار رفته در این شغل را بیان کنیم.
شغل مهندسی هیدرولوژی چیست؟
شغل مهندسی هیدرولوژی، رسیدگی به جنبههای مختلف مدیریت منابع سطحی و زیرسطحی آب است. این جنبهها علاوه بر شبکه انتقال و توزیع آب، شامل مسائل زیستمحیطی، خشکسالی، تصفیه فاضلاب، مصارف کشاورزی، حوضههای آبخیز و… نیز میشود. بر این اساس میتوان شغل مهندسی هیدرولوژی را نظارت بر چرخه آب و تلاش برای تأمین نیازهای انسانی در کنار استانداردهای زیستمحیطی تعریف کرد.
شایان ذکر است گستردگی علم هیدرولوژی شامل مباحث گستردهای میشود که عبارتاند از:
- هیدرومتئورولوژی (Hydrometeorology)
- آبگیرشناسی (Limnology)
- یخچال شناسی (Cryology)
- رودخانه شناسی (Potamology)
- ژئوهیدرولوژی (Geohydrology)
- آب سنجی (Hydrometry)
- اقیانوس سنجی (Oceanology)
هر یک از این شاخهها، میتواند موقعیت شغلی متفاوتی برای مهندسان این حوزه فراهم نماید. البته با توجه به شرایط اقلیمی کشور و قرار گرفتن در منطقه نیمهخشک کره زمین، بیشترین فعالیت مهندسان هیدرولوژی مربوط به مدیریت آبهای سطحی میباشد. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش مقدماتی شبیه سازی کیفی آب های سطحی با مدل Qual2kw – کلیک کنید.
- آموزش آشنایی با اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی – کلیک کنید.
- آموزش تئوری طراحی تصفیه خانه های آب و فاضلاب – کلیک کنید.
- آموزش آشنایی با آب های زیرزمینی (Hydrogeology) – کلیک کنید.
- آموزش آب های زیرزمینی پیشرفته – کلیک کنید.
تحصیلات مربوط به شغل مهندسی هیدرولوژی
در صورتی که بخواهید دانش آکادمیک و کافی به منظور ورود به شغل مهندسی هیدرولوژی را کسب نمایید؛ بهترین رشته تحصیلی برای شما علوم و مهندسی آب خواهد بود. این رشته در مقطع ارشد و از طریق گرایشهای مختلف به صورت دقیق مسائل مربوط به هیدرولوژی و بررسی منابع آبی را مورد بررسی قرار میدهد. این گرایشها عبارتاند از:
- علوم و مهندسی آب، گرایش سازههای آبی
- علوم و مهندسی آب، گرایش رودخانه و اکوسیستمهای آبی
- علوم و مهندی آب، گرایش منابع آب
- علوم و مهندی آب، گرایش مدیریت و برنامه ریزی منابع آب
حوزه های کاری شغل مهندسی هیدرولوژی
حوزههای کاری و موقعیتهای شغلی برای مهندسان هیدرولوژی، شامل مدیریت توزیع منابع آب، نظارت بر کیفیت آب و ویژگیهای فاضلاب، سازماندهی تأسیسات تصفیه آب، طراحی استراتژیهای استفاده از آب، اطمینان از انطباق عملکر موجود با قوانین استفاده از آب و … است. از طرفی به دلیل کمبود منابع آبی در کشور و همچنین توزیع نامناسب و غیر متوازن بارندگیها، ایران یکی از کشورهایی است که تلاش میکند با احداث سد و خطوط ملی انتقال آب، این توازن را ایجاد نماید. به همین دلیل میتوان گفت با ورود به این حوزه، موقعیتهای کاری مهمی برای شما وجود خواهد داشت که عبارتاند از:
- فعالیت در شرکتهای مشاور در زمینه آب و فاضلاب، سد سازی، مدیریت منابع آب و یا برای مطالعات هیدرولوژی در شرکتهای راهسازی
- سازمانهای نظارت بر حفظ محیط زیست
- فعالیت در شرکتهای مشاوره و مجری طرحهای مهندسی آب
- همکاری با وزارتخانهها و سازمانهای مسئول برنامهریزی، طرح و اجرای پروژههایی در زمینه مهندسی آب، نظیر پروژههای آبرسانی، منابع آب و مهندسی رودخانه
- پروژههای ملی و طرحهای انتقال آب
- برخی از واحدهای اجرایی جهاد کشاورزی و وزارت نیرو
- پژوهشگاهها و مراکز تحقیقاتی
- تدریس در دانشگاه ها و مراکز علمی
هر یک از موارد ذکر شده میتواند در قالب عناوین شغلی از قبیل متخصص مدیریت منابع آب، اپراتور مدیریت آب، مدیر آب و برق، یک متخصص فرآیند تصفیه منابع آب، یک متخصص هیدروژئولوژی، یک دانشمند محیط زیست و… وجود داشته باشد. شایان ذکر است، این حد از تنوع در انتخاب، به دلیل اهمیت آب و منابع آبی در صنایع و بخشهای مختلف میباشد. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش سیستم های انتقال آب – کلیک کنید.
- آموزش رایگان کیفیت آب – کلیک کنید.
- آموزش مبانی مدل سازی سیلاب – کلیک کنید.
- آموزش درس آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی – کلیک کنید.
- آموزش رایگان آلودگی در صنایع آبکاری – کلیک کنید.
- آموزش آشنایی با اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی (+)
- آموزش هیدرولوژی مهندسی – کلیک کنید.
- آموزش هیدرولوژی مهندسی پیشرفته – کلیک کنید.
- آموزش رایگان آشنایی با منابع آب زیرزمینی در زمین شناسی – کلیک کنید.
- آموزش تحلیل هیدرولوژی در ArcGIS – کلیک کنید.
- آموزش تحلیل و مدیریت سیستم های منابع آب – کلیک کنید.
وظایف و مسئولیت های شغل مهندسی هیدرولوژی
موضوع استراتژیک و مهمی همچون مدیریت آب، استفاده از نیروهای متخصص و مسئولیت پذیر را ضروری میسازد. در واقع ترکیبی از رفع نیازهای حیاتی کشور و از طرفی حفظ محیط زیست و منابع آبی، به عواملی تبدیل شدهاند که باید همزمان مورد توجه قرار گیرند. بر این اساس، اجرای وظایف شغل مهندسی هیدرولوژی در حوزههای مختلف، نیاز به توجه و دقت بالایی دارد. در ادامه سعی میکنیم تعدادی از مهمترین وظایف و مسئولیتهای این شغل را بیان کنیم که عبارتاند از:
- دستیابی به دانش کافی در رابطه با هیدرلوژی و حوضههای آبخیز کشور
- آشنایی با جدیدترین یافتهها در خصوص به کار گیری و حفظ منابع آبی
- تهیه نقشههای هیدروگرافی جهت کاربرد در زمینههای مختلف نظیر سد سازی، آمایش سرزمین و…
- ارائه نظر کارشناسی و همکاری با مهندسان خاک، عمران، شهرسازی، راهسازی و…
- تلاش برای حفظ منابع و محیط زیست آبی
- ارائه راهکارهایی برای تأمین نیاز به آب در حوزههای مختلف
در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش طراحی واحد UF با ابزار ISD برای صنعت آب و فاضلاب – کلیک کنید.
- آموزش بهره برداری و نگهداری تصفیه خانه های فاضلاب – کلیک کنید.
- آموزش رایگان مدل سازی مخازن سطحی آب در سیستم های منابع آب ۱ (+)
- آموزش فرایندهای اکسیداسیون پیشرفته AOP در جداسازی آلاینده های آب و هوا (+)
مهارت ها و توانایی های مورد نیاز شغل مهندسی هیدرولوژی
مهندسی هیدرولوژی را میتوان ترکیبی از دانش خاک شناسی، منابع طبیعی، جغرافیا و… دانست. علاوه بر گستردگی مفاهیم بنیادی، حوزه وسیع اشتغال در این زمینه نیز دلیلی برای نیاز به مهارتهای متنوع برای افرادی است که قصد دارند در این زمینه کار کنند. جهت افزایش آگاهی شما، به معرفی برخی از این تواناییها خواهیم پرداخت که عبارتاند از:
- آشنایی با علوم پایه
- توانایی تحقیق و پژوهش
- توانایی کار عملیاتی
- مهارت کار گروهی
- آشنایی با زبان انگلیسی
- آشنایی با نرمافزارهای مختلف
در ادامه هر یک از موارد فوق را تشریح خواهیم کرد.
آشنایی با علوم پایه
همانطور که بیان شد علم هیدرولوژی مبانی گستردهای دارد که شامل زمین شناسی، شیمی، مطالعات زیستمحیطی ، فیزیک خاک و… میشود. آشنایی با این علوم، کمک میکند درک بهتری از مباحث پیچیده در زمینه مهندسی منابع آب و هیدرولوژی داشته باشید. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش زیست شناسی آب (Hydrobiology) – کلیک کنید.
- آموزش ساختمان های انتقال و توزیع آب – مرور و حل تست (+)
- آموزش زبان تخصصی مهندسی آب – کلیک کنید.
- آموزش آشنایی با مهندسی واکنش های فوتوکاتالیستی – کلیک کنید.
- آموزش کاربردی مدل هیدرولوژیکی نیمه توزیعی ارزیابی آب و خاک (SWAT)– کلیک کنید.
- آموزش بناهای آبی – کلیک کنید.
- آموزش هیدرولیک رسوب – کلیک کنید.
- آموزش آشنایی با فرایند جذب سطحی و کاربردهای آن – کلیک کنید.
توانایی تحقیق و پژوهش
علم همواره در حال پیشرفت است و دانشمندان در سراسر جهان، یافتههای خود را از طریق مراجع علمی به اشتراک میگذارند. شما هم میتوانید علاوه بر استفاده از این یافتهها با تحقیق و پژوهش به گسترش دانش هیدرولوژی کمک کنید. خوشبختانه دانشمندان ایرانی در زمینه تولید علم، همواره توانایی بالایی از خود نشان داده اند؛ پس در این عرصه نیز میتوانید از تجارب همکاران و اساتید هیدرولوژی استفاده نمایید. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش مهارت های عمومی پژوهش – کلیک کنید.
- آموزش رایگان درک روش های پژوهش ترکیبی – کلیک کنید.
- آموزش روش شناسی پژوهش های کیفی و آمیخته در مدیریت – کلیک کنید.
توانایی کار عملیاتی
معمولاً به منظور درک بهتر هیدرولوژی یک منطقه، نیاز به کار میدانی، نمونه برداری و آزمایشهای مختلف در رابطه با بافت خاک و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب وجود دارد. در تمام این موارد شما باید از مهارت کار در محیطهای عملیاتی برخوردار باشید. به این ترتیب وظایف خود را به درستی تمجام خواهید داد.
مهارت کار گروهی
کار در زمینه مهندسی هیدرولوژی، مستلزم همکاری با تیمهای تخصصی با دانشهای گوناگون است. در واقع تلفیق مهندسی خاک، مهندسی آب، تخصص عمران و ساخت و ساز و… منجر به نتایج قابل استفاده میشود. در این راستا، باید مهارت کار گروهی را در خود ارتقا دهید و با دیگر کارشناسان همکاری لازم را داشته باشید. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش موفقیت در کار تیمی – اصول تیم سازی (+)
- آموزش مدیریت تغییر و پیاده سازی آن در سازمان ها (+)
- آموزش مهارت های برقراری ارتباط موثر در سازمان ها (+)
- مجموعه آموزش توسعه مهارت فردی (+)
آشنایی با زبان انگلیسی
زبان انگلیسی به عنوان پل ارتباطی بین شما و دانش مهندسی است. استفاده از مراجع علمی و کسب دانش با استفاده از سمینارهای تخصصی، تنها با کسب مهارت زبان انگلیسی ممکن خواهد بود. از این طریق میتوانید به جدیدترین پژوهشها و نتایج کاربردی در حوزه شغلی خود دست پیدا کنید و در راستای انجام مسئولیتهای شغلیتان به کار ببرید. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش رایگان روش های یادگیری واژگان زبان انگلیسی و به کارگیری آن ها (+)
- آموزش اصول مذاکره به زبان انگلیسی – کلیک کنید.
- آموزش ۱۱۰۰ واژه ضروری – زبان انگلیسی – کلیک کنید.
- مجموعه آموزش زبان – کلیک کنید.
آشنایی با نرم افزارهای مختلف
مثل هر شغل دیگری در حوزه مهندسی، نرمافزارهای تخصصی بسیاری وجود دارند که در رابطه با تجزیه و تحلیل و مدیریت منابع آبی به شما کمک میکنند. آشنایی با این نرمافزارها و یادگیری نحوه استفاده از آنها باعث میشود وظایف خود را به خوبی انجام دهید. از سوی دیگر پیچیدگی و تنوع داده های مورد استفاده در زمینه تحلیل پارامتر های هیدرو لوژیکی و تهیه نقشه های هیدروگرافی ضرورت استفاده از نرم افزار را افزایش میدهد. در واقع انجام کارها به صورت دستی، زمان و هزینه بیشتری را در پی دارد و دقت لازم را نخواهد داشت. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش مدل سازی آب های زیرزمینی با نرم افزار جی ام اس GMS (+)
- آموزش نرم افزار RockWare AqQA – بررسی کیفی آب های زیرزمینی – کلیک کنید.
- آموزش مدل سازی آب های زیرزمینی با نرم افزار جی ام اس GMS – کلیک کنید.
- آموزش رایگان نقشه خوانی سیستم فاضلاب و آب باران در اتوکد – معرفی پروژه های نمونه (+)
- آموزش طراحی اسمز معکوس با نرم افزارهای مختلف – کلیک کنید.
- آموزش EPANET 2 برای شبیه سازی رفتار هیدرولیکی و کیفی آب – کلیک کنید.
- آموزش طراحی و شبیه سازی سطح آب در کانال ها با HEC-RAS – کلیک کنید.
- آموزش طراحی آب های سطحی با نرم افزار (SSA (Sanitary and Storm Analysis – کلیک کنید.
- آموزش مقدماتی مدل سازی بارش و رواناب با نرم افزار HEC-HMS – کلیک کنید.
- آموزش شبیه سازی جریان رودخانه در نرم افزار IHACRES با مدل بارش – رواناب (+)
- آموزش پهنه بندی سیلاب در ArcGIS با HEC-RAS و HEC-GeoRAS – کلیک کنید.
نرم افزارهای تخصصی شغل مهندسی هیدرولوژی
جهت افزایش آگاهی شما و شناخت نرمافزارهایی که در شغل مهندسی هیدرولوژی کاربرد دارند، چند مورد از مهمترین ابزارهای کامپیوتری که در این حوزه استفاده میشوند را معرفی خواهیم کرد که عبارتاند از:
- نرمافزار ArcGIS
- نرمافزار HEC-RAS
- نرمافزار iRIC
- نرمافزار HEC-HMS
- نرمافزار PRMS
- نرمافزار SWAT
در ادامه به معرفی هر یک از موارد بالا میپردازیم.
نرم افزار ArcGIS
نرمافزار ArcGIS یکی از شناختهشدهترین ابزارهای کامپیوتری است که در اکثر رشتههای مربوط عوامل طبیعی کاربرد دارد. این نرمافزار با امکان ثبت و طبقهبندی اطلاعات مکانی بر اساس دادههای UTM و پیاده کردن مدلهای مختلف گرافیکی، نتایج بسیار مفیدی ارائه میدهد. شایان ذکر است که از میان ماژولهای مختلف جی آی اس، QGIS به منظور ایجاد نقشههای هیدروگرافی و پیشبینی وضعیت کلی آبخیزها استفاده میشود. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش تحلیل هیدرولوژی در ArcGIS – کلیک کنید.
- آموزش پهنه بندی سیلاب در ArcGIS با HEC-RAS و HEC-GeoRAS – کلیک کنید.
- آموزش توابع ریاضی در ArcGIS – کلیک کنید.
- آموزش رایگان جداول اطلاعاتی در ArcGIS – کلیک کنید.
- آموزش آرک جی آی اس – ویرایش و کارتوگرافی نقشه ها با ArcGIS (+)
- آموزش رایگان ساخت و ویرایش اطلاعات مکانی در کارتوگرافی نقشه با ArcGIS (+)
- آموزش نرم افزار آرک جی آی اس – آنالیز داده های مکانی و جغرافیایی با ArcGIS Pro (+)
- آموزش کاربردی ArcGIS در علوم زمین (ژئومورفولوژی، زمین شناسی) – کلیک کنید.
- آموزش تحلیل شبکه در ArcGIS آرک جی آی اس – کلیک کنید.
- آموزش کاربردی ArcGIS در آب و هواشناسی (اقلیم شناسی) – کلیک کنید.
- آموزش پروژه محور آرک جی آی اس ArcGIS – کلیک کنید.
- آموزش تحلیل هیدرولوژی در ArcGIS – کلیک کنید.
- آموزش کاربرد ابزارهای تحلیل ArcGIS در علوم مختلف – کلیک کنید.
- مجموعه آموزش ArcGIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS – کلیک کنید.
نرم افزار HEC-RAS
مدل عددی HEC-RAS توسط مهندسین ارتش آمریکا تهیه شده است. در این مدل از شیب و توپوگرافی برای ارزیابی عمق جریان، سرعت جریان و پایش مناطق سیلابی استفاده میشود. همچنین این نرمافزار میتواند برای محاسبه انتقال رسوب و دمای آب استفاده شود. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- آموزش طراحی و شبیه سازی سطح آب در کانال ها با HEC-RAS – کلیک کنید.
- آموزش پهنه بندی سیلاب در ArcGIS با HEC-RAS و HEC-GeoRAS – کلیک کنید.
نرم افزار iRIC
شبیه سازی زیستمحیطی بستر رودخانهها و مسیلها، امکان پیشبینی نتایج سیلاب، انتقال آلایندهها و… را فراهم میکند. در این راستا، نرمافزار iRIC با ایجاد مدلهای شبیه سازی شده در زمینه مهندسی هیدرولوژی بسیار کاربردی است.
نرم افزار HEC-HMS
این سیستم مدلسازی هیدرولوژیکی، برای شبیهسازی فرایندهای هیدرولوژیکی در حوضههای آبخیز توسعه یافته است. نرمافزار HEC-HMS شامل روشهای سنتی آنالیز هیدرولوژیکی، مانند حوادث نفوذ، هیدروگراف واحد و مسیریابی است. HEC-HMS همچنین شامل ماژولهایی برای تبخیر، ذوب برف و محاسبات رطوبت خاک است. در ادامه یک مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
نرم افزار PRMS
شرایط فیزیکی آبخیز مانند جنس خاک، شیب، پوشش گیاهی، جهت زمین و… در شبیه سازی روانابها مؤثر هستند. PRMS با استفاده از پارامترهای توزیع مکانی و در نظر گرفتن عوامل فوق، شبیهسازیهای مناسبی از جریان آبهای سطحی فراهم میکند.
نرم افزار SWAT
این نرمافزار به منظور درک و تجزیه و تحلیل روابط آب و خاک (مانند نفوذ، رواناب و املاح) به کار میرود. از طرفی با بررسی حوزههای آبخیز، تأثیر روشهای مدیریتی مختلف را بررسی میکند و نتایج را در اختیار مهندسان هیدرولوژی قرار میدهد. در ادامه یک مورد آموزش که به نظر ما، میتواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کردهایم:
- ویدئوی آموزش مهندسی آب و فاضلاب: اینجا را کلیک کنید (+).
- ویدئوی آموزش رایگان مدل سازی منابع آب زیرزمینی در سیستم های منابع آب: اینجا را کلیک کنید (+).
- مجموعه آموزش مهندسی آب و فاضلاب (آبفا): اینجا را کلیک کنید (+).
- ویدئوی آموزش مهندسی محیط زیست: اینجا را کلیک کنید (+).
- مجموعه آموزش مهندسی کشاورزی: اینجا را کلیک کنید (+).
- مجموعه آموزش کشاورزی: اینجا را کلیک کنید (+).
- مجموعه آموزش زراعت: اینجا را کلیک کنید (+).
سخن پایانی در خصوص شغل مهندسی هیدرولوژی
شغل مهندسی هیدرولوژی از جمله مشاغلی است که در ایران چندان مورد توجه قرار گرفته نشده است. در حالی که به خاطر شرایط جغرافیایی ایران، نیاز به مدیریت حوضههای آبخیز با گذشت زمان افزایش مییابد. بر این اساس میتوان گفت با گذشت زمان و افزایش خطرات ناشی از سوء مدیریت منابع آبی، اهمیت این شغل نیز بیشتر درک خواهد شد.
در پایان از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بودید سپاسگزاریم. لطفاً لینک این نوشته را از طریق شبکههای اجتماعی با دوستان خود نیز به اشتراک بگذارید. از طرفی با ارائه نظرات خود به صورت کامنت، میتوانید ما را در بهبود مطالب این مقاله یاری کنید. پیروز و موفق باشید.