تمام صنایع فعال در حوزه‌های مختلف از جمله: انرژی، مواد شیمیایی، صنایع تولیدی و… به نحوی بر پایه علم و دانش شکل گرفته‌اند. از طرفی ساخت تجهیزات گوناگونی نظیر انواع مبدل‌های حرارتی، راکتورها، کوره، برج تقطیر و… نیز با ترکیب این علوم و اصول مهندسی، منجر به تولید محصولات مختلف می‌گردند. در این میان، وظیفه استفاده از علوم پایه در طراحی و راه‌اندازی تجهیزات و خطوط تولید صنعتی، بر عهده متخصصان طراحی فرایند است که در قالب شغل مهندسی فرایند فعالیت می‌کنند. در صورتی که قصد آشنایی با این شغل را دارید و می‌خواهید با وظایف، حوزه‌های کاری و نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی فرآیند آشنا شوید؛ لطفاً تا انتهای این مقاله از «مجله اینترنتی کاپریلا» با ما همراه باشید.

شغل مهندسی فرایند چیست؟

شغل مهندسی فرایند (Process Engineering) عبارت است از طراحی، شبیه‌سازی و راه‌اندازی عملیات و فرآیندهای مختلف صنعتی، جهت تولید محصولات مورد نظر به نحوی که بیشترین بازده اقتصادی را ارائه دهند. از سوی دیگر شغل مهندسی فرایند را می‌توان به کنترل و بهینه‌سازی فرایندها نیز نسبت داد. شایان ذکر است که این حوزه، شامل فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در صنایع گوناگون است. با این حال عنوان مهندسی فرایند بیشتر در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی به کار می‌رود.

شغل مهندسی فرایند چیست؟
شغل مهندسی فرایند چیست؟
پیشنهاد آموزشی مرتبط:

رشته مهندسی فرایند

رشته مهندسی فرآیند یکی از مهم‌ترین گرایش‌های مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی ارشد است. در این گرایش خاص، دانشجویان آموزش می‌بینند تا با استفاده از روش‌ها و واکنش‌های مختلف فیزیکی و شیمیایی در تغییر حالت و شکل مواد، آن‌ها را به مواد مورد نیاز تبدیل نمایند. در این گرایش که با عنوان طراحی فرآیند نیز شناخته می‌شود، دانشجو با اصول طراحی واکنش‌های شیمیایی و مدل‌سازی و شبیه‌سازی فرایندها آشنا می‌گردد و هدف این است که در پایان دوره بتواند فرآیندهای گوناگون را طراحی کند.

مهم‌ترین دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی فرایند عبارت‌اند از:

  • ترمودینامیک پیشرفته
  • انتقال جرم پیشرفته
  • مکانیک سیالات پیشرفته
  • مدل‌سازی و شبیه‌سازی فرآیندهای شیمیایی
  • یکپارچه‌سازی فرآیندها
  • طراحی به کمک کامپیوتر
  • دینامیک سیالات محاسباتی (CFD)
  • طراحی تجهیزات فرآیندی
  • بهینه‌سازی

در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

حوزه های کاری شغل مهندسی فرایند

در تمام صنایع شیمیایی و دارای فرآیند تولید پیچیده، رد پای مهندسان فرایند دیده می‌شود. هر جا نیاز به طراحی و راه‌اندازی خط تولید مواد شیمیایی باشد، نیاز است که متخصصان طراحی فرآیند با توان علمی بالا از ابتدا بر روند طراحی و سایزینگ تجهیزات تا راه‌اندازی و بهره‌برداری نظارت کنند. با این حال، عمده فعالیت و حوزه‌های کاری شغل مهندسی فرایند مربوط به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی می‌شود. موقعیت‌های کاری عمده این عرصه نیز در دو بخش شرکت‌های مشاوره و طراحی و به عنوان مهندس یا مدیر تولید در صنایع گوناگون دیده می‌شود. در ادامه برخی از مهم‌ترین حوزه‌های کاری شغل مهندسی فرآیند را بیان خواهیم کرد که عبارت‌اند از:

  • صنایع نفت و گاز و پتروشیمی مانند: شرکت نفت، پالایشگاه، صنایع پایین دست پتروشیمی
  • شرکت‌های طراحی فرآیند نظیر: مپنا، چگالش، نارگان و…
  • صنایع تولید مواد شیمیایی مانند: کارخانه سیمان، صنایع مواد غذایی، تولیدکنندگان فرآورده‌های شیمیایی و…
  • شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات فرآیندی مانند راکتور، برج تقطیر، مبدل‌های حرارتی و…

در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

حوزه های کاری شغل مهندسی فرایند
حوزه های کاری شغل مهندسی فرایند

وظایف و مسئولیت های شغل مهندسی فرایند

مهندسان فرآیند وظیفه دارند یک پروسه صنعتی را از آغاز تا پایان طراحی کرده و به اجرا برسانند. در واقع کار این مهندسان از ابتدا و ارائه طرح اولیه شروع می‌شود. در ادامه مسیر با پژوهش و شبیه‌سازی، تجهیزات مورد نیاز انجام فرآیند، طراحی و ساخته می‌شود تا در کنار هم یک خط تولید پیوسته را تشکیل دهند. چند مورد از مهم‌ترین وظایف شغل مهندسی فرایند در این مسیر عبارت‌اند از:

  • تحقیق و پژوهش جهت طراحی و ساخت تجهیزات مختلف صنعتی
  • طراحی سیکل فرایندها از نظر پایداری فیزیکی و شیمیایی
  • در نظر گرفتن نکات ایمنی و استاندارهای HSE در طراحی فرآیند
  • شبیه‌سازی خطوط تولید با استفاده از نرم‌افزار و ارائه نتایج به کارفرما
  • نظارت بر ساخت و نصب تجهیزات
  • نظارت بر راه‌اندازی و بهره‌برداری فرآیندهای صنعتی
  • ارائه مشاوره به واحدهای صنعتی در جهت بهینه‌سازی فرایندها
  • بررسی راندمان اقتصادی طرح‌های تولیدی و تلاش جهت بهبود آن

مهارت های مورد نیاز شغل مهندسی فرایند

شغل مهندسی فرآیند را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین حوزه‌های شغلی مهندسی دانست؛ چرا که مجموعه وسیعی از مهارت‌ها و توانمندی‌ها نیاز است تا تلاش یک تیم منجر به طراحی خط تولید، فرآیند شیمیایی پیوسته و دستیابی به محصولاتی با کیفیت مورد نظر گردد. تعدادی از مهم‌ترین مهارت‌ها و توانایی‌هایی که برای تبدیل شدن به یک مهندس فرآیند نیاز دارید عبارت‌اند از:

  • آشنایی با علوم پایه
  • تسلط بر زبان انگلیسی
  • مهارت کار تیمی
  • توانایی تحقیق و پژوهش
  • مسئولیت‌پذیری بالا
  • آشنایی با نرم‌افزارهای مختلف

در ادامه هر یک از موارد فوق را تشریح خواهیم کرد.

مهارت های مورد نیاز شغل مهندسی فرایند
مهارت های مورد نیاز شغل مهندسی فرایند

آشنایی با علوم پایه

مبانی اصلی شغل مهندسی فرآیند، تسلط بر مفاهیم بنیادین علمی است. آشنایی با علم شیمی و فیزیک پایه، علوم انتقال جرم و حرارت و همچنین شناخت واکنش‌های شیمیایی گوناگون، باعث می‌شود شما به عنوان مهندس فرآیند بر وظایف شغلی خود اشراف کامل داشته باشید. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

تسلط بر زبان انگلیسی

کار در صنعت، خصوصاً فعالیت در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی، نیاز به تسلط بر زبان انگلیسی را افزایش می‌دهد. ارتباط با متخصصان غیر ایرانی، نیاز به مطالعه مراجع انگلیسی و همچنین شرکت در سمینارهای بین‌المللی، باعث می‌شود که مهندسان فرایند نسبت به یادگیری زبان انگلیسی و تسلط بر آن احساس نیاز کنند. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

مهارت کار تیمی

معمولاً در طراحی فرآیند و پروژه‌های بزرگ صنعتی، تیم‌های تخصصی وظیفه مراحل مختلف کار از طراحی و شبیه‌سازی تا ساخت و راه‌اندازی را بر عهده می‌گیرند. شما نیز به عنوان مهندس فرآیند بخشی از یک تیم بزرگ هستید و طبیعتاً بدون برخورداری از مهارت کار تیمی، قادر به همکاری با سایر اعضای گروه نخواهید بود. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

مهارت کار تیمی
مهارت کار تیمی

توانایی تحقیق و پژوهش

زمانی که قرار است یک فرآیند جدید را طراحی کنید یا تجهیزات مورد نیاز صنایع شیمیایی را شبیه‌سازی نمایید؛ باید از منابع مختلف اطلاعات مورد نیاز خود را جمع‌آوری کنید. این امر نیاز به یک سری مهارت‌های پژوهشی دارد. شما باید قادر به جمع‌آوری اطلاعات فنی مورد نیاز خود باشید. در واقع پارامترهای طراحی، اصول شبیه‌سازی فرآیند و… هر کدام نیاز به یک سری داده‌های اولیه دارند که از طریق تحقیق و پژوهش و آزمایش و شبیه‌سازی حاصل می‌شوند. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

مسئولیت پذیری بالا

شغل مهندسی فرآیند بسیار حساس است. زمانی که می‌خواهید یک خط تولید، تجهیزات صنعتی یا فرآیند شیمیایی را به صورت مهندسی شده طراحی کنید؛ نیاز است مسئولیت سنگین خود را در نظر داشته باشید. در واقع شما علاوه بر سرمایه هنگفتی که صرف صنایع گوناگون می‌شود، مسئول جان افرادی هستید که در یک کارخانه یا صنعت فعالیت می‌کنند. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

آشنایی با نرم افزارهای مختلف

معمولاً ساخت تجهیزات و راه‌اندازی فرآیندها در مقیاس صنعتی نیاز به صرف زمان و هزینه زیادی دارد. بر این اساس همواره تلاش می‌شود تا پیش از اقدام عملی، تمام فرآیندها به واسطه نرم‌افزارهای گوناگون شبیه‌سازی و تجزیه و تحلیل شوند. بنابراین مهارت کار با نرم‌افزار یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که در زمان استخدام مهندس فرآیند به آن توجه می‌شود. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

توان تحلیل بالا

در شغل مهندسی فرایند، همواره با چالش‌ها و مسائل پیچیده رو به رو هستید. اشراف بر فرآیندهای شیمیایی، مسائل انتقال جرم و حرارت، تجهیزات صنعتی پیشرفته و بسیاری از مسائل دیگر، نیاز به داشتن توان تحلیل و حل مسائل دارند. این موضوع خصوصاً در زمینه طراحی فرآیند و تجهیزات از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه یک مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

توانایی برنامه ریزی و تصمیم گیری

فعالیت در پروژه‌های بزرگ و پیش بردن طرح‌هایی که شاید سال‌ها به طول بیانجامد، نیازمند برخورداری از توانایی برنامه ریزی است. از طرفی، با وجود مشکلاتی که بر سر راه اجرای یک طرح به وجود می‌آید، شما باید به عنوان یک مهندس فرایند توان تصمیم گیری در شرایط پیچیده را داشته باشید. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

توانایی مدیریت پروژه

در موارد زیادی مهندس فرایند به عنوان رهبر یک پروژه فعالیت می‌کند و باید بر افراد و موضوعات زیادی نظارت داشته باشد؛ در این چنین شرایطی تنها یک مدیر خوب می‌تواند کار را رهبری کند و در نهایت به موفقیت برساند. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

معرفی نرم افزارهای تخصصی شغل مهندسی فرایند

نرم‌افزارهای مهندسی مختلفی به منظور شبیه‌سازی، طراحی و تجزیه و تحلیل فرایندها به کار می‌روند. استفاده از این ابزارهای کامپیوتری در شغل مهندسی فرایند، بسیار رایج است. در واقع هزینه بالای ناشی از طراحی نادرست در صنعت، می‌تواند دلیل بسیار خوبی برای به‌کارگیری نرم‌افزارها باشد. جهت افزایش آگاهی شما به معرفی تعدادی از بهترین نرم‌افزارهای تخصصی در این حوزه می‌پردازیم که عبارت‌اند از:

  • Aspen Plus
  • Aspen Hysys
  • Pipesim
  • ChemCAD
  • Pro2
  • PetroSim

در ادامه هر یک از موارد فوق را تشریح خواهیم کرد.

معرفی نرم افزارهای تخصصی شغل مهندسی فرایند
معرفی نرم افزارهای تخصصی شغل مهندسی فرایند

نرم افزار Aspen Plus

مجموعه نرم‌افزاری Aspen با ارائه ماژول‌های مختلف در بسیاری از شاخه‌های مهندسی شیمی از جمله طراحی فرآیند کاربرد دارد. در این میان، نرم‌افزار Aspen Plus در زمینه شبیه‌سازی فرآیندهای مختلف خصوص در رابطه با صنایع نفتی، کاربرد وسیعی دارد و اطلاعات بسیار مفیدی در رابطه با نتایج عملیات مختلف از جمله پالایش و تقطیر جریان‌های هیدروکربنی ارائه می‌دهد. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

نرم افزار Aspen Hysys

این نرم‌افزار شباهت‌های زیادی به اسپن پلاس دارد؛ اما از محیط کاربری آسان‌تری برخوردار است. در واقع امکانات گرافیکی اسپن هایسیس کار با آن را برای مهندسان شیمی با سابقه کمتر، راحت‌تر می‌کند. توجه داشته باشید که بانک اطلاعاتی Aspen Hysys به اندازه‌ی Aspen Plus قدرتمند و کامل نیست و اگر در صنایع شیمیایی پایین دست مشغول به کار هستید، ممکن است اطلاعات کافی برای شبیه‌سازی درست فرآیندها را در اختیار شما قرار ندهد. از طرفی این نرم‌افزار در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی بسیار پرکاربرد است و بازدهی خوبی در زمان کوتاه خواهد داشت. در ادامه چند مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

نرم افزار Pipesim

شبیه‌ساز PIPESIM جامع‌ترین نتایج را در خصوص جریان در حالت پایدار برای طراحی خطوط لوله فرآیندی ارائه می‌دهد. قابلیت‌های مختلف pipesim مهندسان را قادر می‌سازد تا از انتقال سیالات به صورت ایمن اطمینان حاصل کنند. این موضوع خصوصاً در رابطه با سیالات گازی یا مایعات خطرناک شیمیایی از اهمیت و حساسیت بالاتری برخوردار است. با استفاده از این نرم‌افزار، امکان بررسی پارامترهای انتقال حرارت و جریانات چند فازی به خوبی ایجاد می‌شوند. در ادامه یک مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

نرم افزار ChemCAD

اکثر فرآیندها در فناوری‌های شیمیایی، پتروشیمیایی، دارویی، مکانیکی و محیطی را می‌توان با استفاده از نرم‌افزار CHEMCAD شبیه‌سازی کرد. از طرفی ابزارهای مختلف موجود در محیط نرم‌افزار، امکان بررسی طیف گسترده‌ای از مواد و فرایندها را ایجاد می‌کند. شما می‌توانید در شغل مهندسی فرایند به خوبی انواع مایعات، گازها و مواد الکترولیت را در فرآیندهای مختلف بررسی و تجزیه و تحلیل نمایید.

ChemCAD
ChemCAD

نرم افزار Pro2

این نرم‌افزار نیز به منظور شبیه‌سازی فرآیندهای شیمیایی در حالت پایدار است و به طور گسترده توسط پالایشگاه‌های نفت و گاز استفاده می‌شود. هرچند اکثر فرایندها در صنایع مختلف شرایط پایا بودن را ندارند؛ اما در موارد بسیاری، نتایج Pro2 قابل استناد بوده و می‌تواند به عنوان مبنایی برای طراحی فرآیند به کار گرفته شود.

نرم افزار PetroSim

صنایع پتروشیمی با در برگرفتن بخش وسیعی از فرآیندهای شبیه‌سازی شده توسط مهندسان فرآیند، حوزه مهمی از شغل شما را تشکیل خواهند داد. در این راستا، می‌توانید با استفاده از نرم‌افزارهایی همچون PetroSim زنجیره تأمین گسترده مواد نفتی از سر چاه گرفته تا مواد اولیه و محصولات نهایی پالایش و پتروشیمی را شبیه‌سازی کنید.

PetroSim
PetroSim

متلب Matlab

نرم‌افزار متلب (با نام کامل Matrix Laboratory) با داشتن یک محیط کد نویسی، امکان انجام محاسبات پیچیده را در اختیار مهندسان فرایند قرار می‌دهد. از آنجا که بسیاری از پدیده‌های موجود در شغل مهندسی فرایند، مانند: انتقال جرم و انرژی و جریان سیالات، بر اساس مدل های ریاضی پیچیده قابل توجیه هستند؛ شما می‌توانید با استفاده از نرم‌افزار متلب معادلات دیفرانسیل و چند متغیره موجود در فرآیندها را به صورت کد تعریف کنید. شایان ذکر است که قدرت بالای محاسباتیِ این نرم‌افزار، کار مهندسان شیمی را در انجام محاسبات پیچیده عددی آسان کرده است. در ادامه یک مورد آموزش که به نظر ما، می‌تواند در این زمینه برای شما عزیزان مفید باشد را در قالب لیست خدمت شما ارائه کرده‌ایم:

متلب Mathlab
متلب Mathlab
پیشنهاد آموزشی مرتبط:

سخن پایانی

شغل مهندسی فرآیند را می‌توان یکی از جذاب‌ترین مشاغل صنعتی دانست. در این شغل خلاقیت و نوآوری با علم و تخصص ترکیب می‌شود تا در نهایت یک فرآیند از آغاز تا پایان طراحی و ایجاد گردد. از آنجا که این موقعیت شغلی در حوزه‌های گوناگون صنعت وجود دارد؛ معمولاً فرصت‌های بسیار برای استخدام در این زمینه دیده می‌شود. البته توجه داشته باشید که در چنین مشاغل مهندسی، تخصص و مهارت‌های جانبی نظیر توانایی کار با نرم‌افزارهای تخصصی، اهمیت بسیار زیادی دارد. بر این اساس توصیه می‌کنیم اگر به شغل مهندسی فرآیند علاقه دارید، همواره به دنبال یادگیری و کسب مهارت‌ها جدید باشید.

در پایان از اینکه تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید سپاسگزاریم. لطفاً لینک این مقاله را در اختیار دوستان خود نیز قرار دهید و با ارائه نظرات و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب مجله کاپریلا یاری کنید. پیروز و موفق باشید.

بر اساس رای 3 نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
شما قبلا رای داده‌اید!
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.

«علی آبیار» دانش‌آموخته رشته مهندسی IT است و به نوشتن، موسیقی، شعر، طبیعت و البته برنامه‌نویسی و تکنولوژی‌های سطح وب علاقه دارد. رزومه تخصصی او بیشتر در زمینه «سئو و تولید محتوا» است؛ همچنین در رزومه تخصصی‌اش، چند پروژه برنامه‌نویسی وب، مدیریت وب‌سایت و توسعه محتوای آن‌ها دیده می‌شود. او تا به امروز، تولید و ویراستاری مطالب متنوعی از مجلات اینترنتی «کاپریلا» و «تاپریلا» در حوزه‌های: تکنولوژی، سئو، کسب و کار، دیجیتال مارکتینگ و… را به عهده داشته است. «علی آبیار» در حال حاضر به صورت فریلنسر بر روی پروژه‌های مختلف داخلی و خارجی در حوزه طراحی وب (Front-End) و سئو فعالیت می‌کند.

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.