اگر تا به حال به عنوان کارمند در شرکت و یا سازمان‌ها کار کرده باشید، احتمالا با واژه‌ای به نام ماتریس SWOT برخورد کرده‌اید و یا آن را شنیده‌اید. این اصطلاح مربوط نگاه بلندمدت به شرکت و سازمان است. مدل تحلیل SWOT یک شیوه قدرتمند برای ارزیابی سازمان‌ها، شرکت‌ها و یا پروژه‌های مختلف است. فرقی نمی‌‌کند که مجموعه شما بزرگ باشد و یا کوچک، متشکل از دو کارمند باشد و یا ۵۰۰ کارمند، در هر صورت با تجزیه و تحلیل SWOT می‌توانید عملکرد آن را ارزیابی و سنجش کنید.
فیلم آموزشی ماتریس SWOT
در این مقاله از آکادمی کاپریلا یاد خواهید گرفت که ماتریس SWOT دقیقاً چیست و برای چه مواردی انجام می‌شود. با مطالعه این مقاله تا انتها، با چند نمونه از تجزیه و تحلیل‌های SWOT Matrix آشنا خواهید شد، ضمن اینکه نکات و استراتژی‌های لازم برای تجزیه و تحلیل ماتریس SWOT را یاد خواهید گرفت.
قبل از اینکه به بررسی این نکات و استراتژی‌ها بپردازیم، بهتر است تعریفی از ماتریس SWOT را بیان کنیم تا شما با مفهوم آن به خوبی آشنا شده و به درک درستی از آن دست پیدا کنید.
ماتریس SWOT چیست؟
ماتریس SWOT روشی است که برای بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدات در هر سازمان و یا مجموعه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. تجزیه و تحلیل SWOT می‌تواند در سطح سازمانی برای تمام مجموعه و یا برای بخشی از آن و یا حتی برای یک پروژه جداگانه بکار گرفته شود.
در بیشتر موارد تحلیل ماتریس SWOT که در سطح سازمانی انجام می‌شود، به منظور میزان سازگاری و هماهنگی روند یک کسب و کار با معیارهای موفقیت آن به کار برده می‌شود. در عین حال برای بررسی یک پروژه خاص مثل کمپین‌های تبلیغاتی که به چه میزان مطابق با معیارهای پیش‌بینی شده، حرکت کرده است، نیز به کار برده می‌شود.
SWOT مخفف چه کلماتی است و چه معنایی دارد؟
همانطور که در ابتدای متن اشاره کردیم، ماتریس SWOT به معنای شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای سازمان است. در این قسمت می‌خواهیم هر کدام از این ۴ حرف را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داده و شرح دهیم.
نقاط قوت (Strengths)
اولین عنصر در ماتریس SWOT ، واژه Strengths به معنای نقاط قوت است. این عنصر، نقاط قوت سازمان، پروژه یا ایده شما را نشان می‌دهد، یعنی بخش‌هایی که سازمان در آن قوی بوده و به خوبی عمل کرده یا می‌تواند عمل کند. این ویژگی می‌تواند موارد متعددی در مورد سازمان شما را در بر بگیرد. برای مثال، یک ویژگی تجاری شرکت، یک روش منحصر به فروش و بازاریابی عالی برای یک محصول خاص و یا مدیریت قوی، منابع انسانی حرفه‌ای، دسترسی به مواد اولیه درجه یک و …
سوالاتی که در این بخش می‌توانید از خود بپرسید:
- مزیت رقابتی برند/محصول/خدمات و … ما چیست؟
- چه منابع ویژه‌ای در اختیار داریم؟
- کدام محصولات ما عملکرد بهتری دارند؟
نقاط ضعف (Weaknesses)
در مدل تحلیل SWOT بعد از آنکه نقاط قوت سازمان خود را پیدا کردید، نوبت به کشف و بررسی نقاط ضعف آن خواهد بود. مواردی در سازمانتان که در آن ضعیف عمل کرده‌اید و یا ویژگی‌های منفی مثل عدم وجود نیروی ماهر، کمبود بودجه و یا ضعف در یک بخش خاص از سازمان و بسیاری موارد این‌چنینی دیگر که لازم است با بررسی‌‌های دقیق، آنها را شناسایی کنید.
سوالاتی که در این بخش می‌توانید از خود بپرسید:
- در چه بخشی نیاز به بهبود داریم؟
- کدام محصولات ما عملکرد خوبی ندارند؟
- در چه بخشی دچار کمبود منابع هستیم؟
- رقبا در چه بخش‌هایی بهتر عمل می‌کنند؟
فرصتها (Opportunities)
فرصتها، توسط عوامل بیرونی برای شرکت ایجاد می‌شود. هر سازمان و شرکتی در طول مسیر فعالیت خود ممکن است که با فرصت‌هایی روبرو شود، فرصت‌هایی که شناسایی و بکارگیری آنها می‌تواند به افزایش فروش و رشد و یا به طور کلی پیشبرد اهداف سازمان منجر شود.
سوالاتی که در این بخش می‌توانید از خود بپرسید:
- چه فرصت‌هایی در بازار وجود دارد؟
- چطور می‌توانیم از نقاط قوت خود استفاده کنیم؟
- چه ترندهایی را می‌توان برای تقویت خود به کار برد؟
- چه تکنولوژی‌هایی می‌تواند به بهبود کارها کمک کند؟
تهدید (Threats)
تهدید آخرین عنصر در ماتریس SWOT است که برای هر بنگاه اقتصادی ممکن است وجود داشته باشد و روند کار و رشد آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
نمونه‌هایی که به عنوان تهدید سازمان در تجزیه و تحلیل SWOT شناسایی می‌شود، موارد پیش‌بینی نشده همچون ظهور رقبای جدید، تغییر قوانین مالیاتی، تغییر قوانین نظارتی، پاندمیک‌‌‌‌هایی مثل کرونا و … است که می‌تواند در روند رشد یک کسب و کار اختلال ایجاد کند.
سوالاتی که در این بخش می‌توانید از خود بپرسید:
- رقبای ما در حال حاضر چه کاری می‌کنند؟
- کدام ضعف‌ها کسب و کار ما را تهدید میکند؟
- چه نوع مشکلاتی به کسب و کار ما آسیب می‌زند؟
- کدام قوانین جدید برای ما تهدید است؟
- چه تغییراتی در رفتار مشتری، کسب و کار را تهدید میکند؟
عوامل داخلی و خارجی در تجزیه و تحلیل SWOT
برخی از شرکت‌ها، عوامل داخلی و خارجی را به صورت مشترک در ماتریس SWOT در نظر می‌گیرند. اما به طور کلی و در بیشتر شرکت‌ها، چهار عنصر ماتریس، با نام عوامل خارجی و یا داخلی دسته‌بندی می‌شود. بر اساس این دسته‌بندی، نقاط قوت و ضعف‌ها در گروه عوامل داخلی جای می‌گیرد و فرصتها و تهدیدها به عنوان عوامل خارجی شناخته می‌شوند.
از آنجا که دو عنصر نقاط قوت و ضعف تحت کنترل سازمان است و تحت تصمیمات سازمانی ایجاد می‌شود و می‌تواند تغییر کند، به عنوان عوامل داخلی در ماتریس شناخته می‌شود. دو عنصر فرصتها و تهدیدها از آنجا که تحت تاثیر عوامل بیرونی و خارج از کنترل شرکت ایجاد می‌شود، به عنوان عوامل خارجی شناخته می‌شود. همین امر دلیلی است که این ماتریس تجزیه و تحلیل، با عنوان تحلیل داخلی و خارجی و یا ماتریس IE نیز شناخته می‌شود.
فواید و ضرورت استفاده از تحلیل SWOT برای مشاغل کوچک
تا اینجا با ماتریس SWOT آشنا شده‌اید و در کنار بررسی هر یک از عناصر، به درک مناسبی از فواید و کاربردهای آن دست پیدا کردید. در این بخش قصد داریم به ضرورت‌ها و دلایل استفاده از تجزیه و تحلیل SWOT برای کسب و کارهای کوچک اشاره کنیم.
اگر دارای کسب و کاری کوچک هستید و یا اینکه به عنوان کارشناس بازاریابی و توسعه کسب و کار در این نوع از مشاغل فعالیت می‌کنید، ممکن است که با این سوال در ذهن خود روبرو شوید که آیا بکارگیری تحلیل SWOT برای بنگاه‌های کوچک موثر و کاربردی است و می‌تواند به دستیابی به نتایج مثبت منجر شود یا خیر؟ باید بدانید که تحلیل SWOT، برای بنگاه‌های کوچک نه تنها کاربردی و مفید است بلکه یک ضرورت بوده که نباید از آن غافل شوید.
انجام تجزیه و تحلیل SWOT، یک فرصت عالی را برای کسب و کار شما فراهم میکند تا بتوانید به یک بینش دقیق و کامل از عملکرد و فعالیت سازمانتان دست پیدا کنید. ماتریس SWOT کمک میکند تا دید وسیع‌تری از کسب و کارتان و موقعیتی که دارد، به دست آورید.
تحلیل SWOT در سناریوها و پروژه‌های مختلف به کار گرفته می‌شود. در نتیجه این تحلیل و ارزیابی نقاط قوت و ضعف سازمان خود، می‌توانید برای برگزاری یک کمپین بازاریابی در آینده استفاده کنید. همچنین برای یک پروژه محتوایی و یا شرکت در رویداد تجاری و … هم می‌توانید از ماتریس تجزیه و تحلیل استفاده کنید.
انجام تجزیه و تحلیل SWOT این امکان را ایجاد میکند تا آنچه که شرکت شما به خوبی انجام می‌دهد را شناسایی کنید، بخش‌هایی از شرکت که می‌تواند پیشرفت کند و همچنین تهدیدها و فرصت‌های احتمالی آینده را نیز شناسایی نمایید.
ماتریس SWOT نه تنها امکان شناسایی ۴ عنصر را برای شما فراهم میکند، بلکه نقشه راه و جدول زمانی برای اجرای راه حل را نیز به شما می‌دهد. ماتریس تحلیل SWOT می‌تواند برای برنامه‌های استراتژیک بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت سازمان مورد استفاده قرار گیرد.
چه زمانی باید از ماتریس SWOT استفاده کنیم؟
همانطور که اشاره کرده‌ایم از ماتریس تحلیل SWOT می‌توان برای بخش‌های مختلف یک سازمان استفاده کرد، اما اینکه چه زمانهایی باید از این ماتریس استفاده کنیم سوال مهمی است که در ادامه به آن پاسخ داده‌ایم.
در زمانهایی مثل شروع طراحی یک کمپین تبلیغاتی، زمانهایی که سیاست و استراتژی جدیدی را برای سازمانتان اتخاذ کرده‌اید، هنگام عرضه یک محصول جدید به بازار و همچنین زمانهایی که می‌خواهید موقعیت‌های مناسب را برای ایجاد تغییرات در شرکت خود کشف کنید. موارد گفته شده اصلی‌ترین کاربردهای ماتریس SWOT است، اما این بدین معنا نیست که در زمان‌های دیگر نمی‌توان از ماتریس تجزیه و تحلیل استفاده کرد. استفاده از ماتریس SWOT در زمان‌های متفاوتی می‌تواند به کار گرفته شود و شما را به یک بینش جامع از نحوه عملکرد کسب و کارتان برساند.
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزش‌ها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:
- آموزش طراحی ارزش پیشنهادی در مدل کسب و کار
- آموزش مدیریت استراتژیک کارآفرینی
- آموزش اصول مدیریت
- آموزش مدیریت کسب و کارهای کوچک
- آموزش تحلیل جریان نقدی و سایر اطلاعات مالی در کسب و کارهای کوچک (رایگان)
- آموزش راه اندازی کسب و کارهای کوچک (رایگان)
- آموزش استراتژی در کسب و کار (رایگان)
- آموزش استراتژی کسب و کار
